Yumurta tembelliği, yani diğer bir değişle yumurtalık rezervinde azalma, yumurtalık dokusu içerisinde kalan yumurta sayısının azalması anlamına gelir.  Her kadın, daha anne karnında iken yumurtalığına yerleşmiş olan yumurtaları üreme dönemi boyunca kullanır ve yaşamın hiçbir döneminde yeni yumurta üretme şansı yoktur.

Bu nedenle de doğal süreçte kadın yaşı ilerledikçe yumurtalıklarda kalan yumurta sayısı yani yumurtalık rezervi azalır. Ancak bazen, yaş genç olsa da yumurtalık rezervinde azalma görülebilir.

Bu Yazı İçindekiler

Yumurtalık Tembelliği (Over Yetmezliği) Nedir?

Yumurtalık tembelliği, yumurtalıklardaki yumurta sayısının azalmasıdır. Her kadın doğuştan itibaren yumurtalığa yerleşmiş olan yumurtaları yaşam boyu kullanır ve yaşamın hiçbir döneminde yeni yumurta yapma şansı yoktur. Sürekli bir tüketim söz konusudur. Doğal süreçta özellikle 38-40 yaştan sonra yumurta rezervi azalırken bazen daha erken yaşlarda da görülebilir.

Yumurtalık Tembelliğinin (Ovaryan Yetmezlik) Yaygın Nedenleri Nelerdir?

Yumurtalık tembelliği gelişmesi açısından risk faktörleri (1);

  • Kadın yaşının 38 yaş üstü olması,
  • Ailede erken menapoz öyküsü varlığı,
  • Yoğun sigara içimi,
  • Yumurtalıktan kist alınması ya da bir yumurtalığın alınmış olması,
  • Çikolata kisti (endometriozis) varlığı,
  • Daha önce herhangi bir nedenle kemoterapi ya da radyoterapi uygulanmış olması,
  • Kromozomal anomali varlığı,
  • Çeşitli otoimmün hastalıklar (otoimmün tiroit hastalıkları özellikle Hashimato Hastalığı, Tip 1 Diabetes Mellitus, Addison Hastalığı, Çölyak Hastalığı vb)

Ancak bazen hiçbir risk faktörü olmadığı halde over yetmezliği görülebilmektedir  

Yumurtalık Tembelliğinin Başlıca Belirtileri

Yumurtalık tembelliği çoğunlukla ilk belirti olarak adet aralarında kısalma olması ile kendisini gösterir. Önceden adet araları 28-30 günde bir iken 24, 25 günde bir olmaya başlar. Ardından yumurtalık tembelliğinin şiddeti artınca da adet araları açılmaya başlar ve en son dönemde ilaçsız adet görmeme raddesinde düzensizlik olabilir. 

Yumurtalık Tembelliği Hormon Seviyelerini Nasıl Etkiler?

Yumurta sayısı azaldıkça kadında FSH ve LH  hormon düzeyleri yükselmeye başlar. İlaveten Antimüllerien Hormon (AMH) düzeyi de giderek düşer. 

Yumurtalık Tembelliği Nasıl Teşhis Edilir?

Bir kadının yumurtalık rezervinin azaldığı yani yumurtalık tembelliği geliştiği transvajinal ultrasonografi ile değerlendirmede anlaşılabilir. Ultrasonografi ile 2-9 mm çapındaki Antral Follikülllerin (AF) sayılması ile rezerv hakkında bilgi sahibi olunabilir.

İki yumurtalıkta toplam 6-8’den daha az AF varlığında rezervin azaldığından bahsedebiliriz. İlaveten  AMH testi yapılması ile de rezerv düşüklüğü tanısı konulabilir. AMH düzeyinin 1 ng/ml altında olması durumunda rezerv düşüklüğünden bahsedebiliriz.

Adetin 2. ya da 3. gününde kanda FSH ölçümü de bir diğer yöntem olmakla birlikte duyarlılığının diğer 2 yönteme göre düşük olması, seviyenin aydan aya değişim gösterebilmesi ve düzeyin normal olmasının rezervin iyi olduğunun kanıtı olmaması nedeniyle günümüzde bu amaçla kullanmamaktayız.

Yumurtalık Tembelliği Teşhisi İçin Hangi Testler Yapılır?

Yumurtalık tembelliği yani rezerv azlığını saptamak için deneyimli bir hekim tarafından ultrasonografi ile Antral follikül sayımı ya da adetli olunup olunmaması fark etmeksizin kanda Antimüllerien Hormon (AMH) testi yapılabilir.

AMH Testi Yumurtalık Rezervi Hakkında Neyi Gösterir?

AMH, TGF-Beta ailesine ait bir glikoproteindir ve yumurtalıklardaki potansiyel yumurta hücrelerinden salgılanır. Bu nedenle kandaki seviyesi yumurtalıktaki yumurta sayısı hakkında net olarak bilgi verir. Yumurta sayısı ne kadar fazla ise AMH düzeyi o kadar yüksektir. Yumurta sayısı azaldıkça AMH düzeyi düşer. Seviye 1 ng/ml altında ise rezerv düşüklüğünden bahsedebiliriz.

FSH ve LH Hormon Seviyeleri Yumurtalık Tembelliğini Belirlemede Nasıl Kullanılır?

FSH (Follikül stimüle edici hormon),  hipofiz bezinden salgılanan bir hormondur. Kadınlarda yumurtalıkları uyararak yumurta gelişimini sağlar. Yumurta sayısı azalmaya başlayınca seviyesi giderek yükselir.

Ölçümü yapılacaksa adet kanamasının 2. ya da 3. gününde yapılmalıdır. Ancak düzeyi aydan aya farklılık gösterebilir. Bu nedenle duyarlılığı düşüktür. Seviyenin 10 IU/L üstünde olması durumunda rezerv düşüklüğünden bahsedilebilir. Ancak seviyenin normal olması rezervin normal olduğunun garantisi değildir. (2) 

Ultrason ile Yumurtalık Tembelliği Teşhis Edilebilir mi?

Antral folliküller (AF) yumurtalıkta yer alan 2-9 mm çapındaki yumurta keseleridir. Transvajinal yolla yaptığımız ultrasonografi ile yumurtalıkta yer alan AF’leri çok net görüp sayabiliriz ve toplam sayıya göre de hastamızın yumurtalık rezervi hakkında bilgi sahibi olabiliriz. AF sayımı yumurtalık rezervini çok net olarak anlamamızı sağlayan duyarlılığı çok yüksek bir yöntemdir. 

İki yumurtalıktaki toplam AF sayısının 15’in üzerinde olması rezervin çok iyi olduğu anlamına gelir. 9-15 arası AF varlığında rezervi normal aralıkta olarak değerlendirebiliriz. 6-8 ve altı sayıda da rezervin azalmış olduğundan bahsedebiliriz.

Yumurtalık Tembelliği Nasıl Tedavi Edilir?

Yumurtalık tembelliği varlığında, yumurta sayısını arttırıcı bir tedavi bulunmamaktadır. Dışardan kullanılacak hiçbir takviye, PRP, Eksozom uygulamaları, ilaç ya da müdahale yumurtalıklarda kalan yumurta sayısını arttırmamaktadır.  Yapılacak olan tek şey kişinin çocuk istemi olup olmamasına göre doğru yönlendirmenin sağlanması ve var olan yumurtaların en doğru şekilde değerlendirilmesidir.

Çocuk istemi olanlarda çifti detaylı olarak değerlendirmek ve  gerekli ise tüp bebek tedavisinin planlanması önemlidir. Bekar olan kadınlarda da yumurta dondurma, doğurganlığın korunması için bir seçenek olarak sunulmalıdır. 

Yumurtalık Tembelliği Tedavi Edilebilir mi, Yoksa Kalıcı Mıdır?

Yumurtalık rezerv azlığı kalıcı bir durumdur ve zaman geçtikçe yumurta sayısı gitgide daha da azalır. Bir kadın ne kendiliğinden ne de dışardan verilecek ilaçlar ya da müdahalelerle  yeni yumurta yapamaz yani yumurta sayısı artamaz. Bu kapsamda PRP ya da eksozom gibi uygulamaların da yumurta sayı ve kalitesi üzerine bir etkisi bulunmamaktadır. 

Yumurtalık Tembelliği Gebe Kalmayı Engeller Mi?

Yumurtalık tembelliği olması yani yumurta sayı azlığı ilave bir sorun yok ise ve adetler düzenli ise kendiliğinden gebe kalmayı engellemez. Ancak bir süredir gebelik deneniyorsa, ilave bir gebe kalamama nedeni varsa ya da kadın yaşı ileri ise oyalanmadan uygun tedavi seçeneklerinin gözden geçirilmesi önemlidir.

Çünkü giden yumurta geri gelmez ve hiçbir tedavi yöntemi ile bir kadına yeni yumurta ürettirilemez. Ancak var olan yumurtalar büyütülebilir. Bu nedenle rezerv azalması bulunan kadınlarda zaman değerlidir. Yumurta sayısı daha da azalmadan gebelik için uygun yolun belirlenmesi önem taşır.

Ancak kadın yaşı genç ise, ilave bir gebe kalamama nedeni yok ise, daha yeni bebek kararı verildi ise, elbette bir süre doğal yolla gebelik elde edilmesi için beklenebilir.

Yumurtalık Tembelliğine Karşı Bitkisel Tedavi Nasıl Yapılır?

Yumurta tembelliği için bitkisel tedaviler kadınların çoğunlukla araştırdığı başlık kısmın da yer  alıyor. Ancak maalesef bitkisel karışımların ya da tedavilerin bu konuda bir faydası bulunmuyor. 

Doğal Yollarla Yumurtalık Fonksiyonlarını Artırmak Mümkün mü?

Maalesef beslenme ya da vitamin takviyeleri ile over rezervini arttırmak mümkün değildir.

Yumurtalık Tembelliği Olan Kadınlar Hamile Kalabilir mi?

Yumurtalık rezervi düşük olan yani yumurtalık tembelliği olan kadınlarda henüz adet düzensizliği eklenmedi ise, yumurtlama devam ediyorsa ve çifte ait ilave bir gebe kalamama nedeni yoksa kendiliğinden gebelik ihtimali de olabilir.

Hormonal Tedaviler Yumurtalık Tembelliğini Düzeltebilir mi?

Tüp bebek tedavisinde uygulanan yumurta büyütücü ilaçlar sadece var olan yumurtaları büyütebilir. Yumurta sayısını arttıramazlar. Aynı şekilde verilecek hormon ilaçları da yumurtalık rezervini değiştiremezler. Rezerv aydan aya azalır, hormon dengesizliği eklenir, yumurtlama bozukluğu (ovülasyon bozukluğu) eklenir ve yumurta tükendiği zaman da kadında menapoz gerçekleşir.

Yumurtlama Tedavileri (Ovulasyon İndüksiyonu) Ne Kadar Etkili?

Yumurtalık rezerv düşüklüğünde zaman çok kıymetli olduğu, yumurta rezervini iyileştirecek hiçbir tedavi bulunmadığı için, eğer çiftin koşulları beklemek için uygun değilse yani gebelik için tedavi planlanacak ise tüp bebek yöntemi düşünülmesi gebeliğe en yüksek ihtimalle ve en kısa sürede ulaşılmasını sağlayacaktır.

Yumurtalık Tembelliği Olan Kadınlar Tüp Bebek Tedavisinden Faydalanabilir mi?

Yumurta sayı azlığı olan kadınlarda eğer menapoz gerçekleşmedi ise ve yaş 45 yaş altında ise tüp bebek tedavisi ile gebelik elde edilebilir. Ancak yumurta sayı azlığının derecesi nispetinde tüp bebek tedavisinde gebelik şansı azalacaktır.

Yumurtalık Sağlığını Korumak İçin Nasıl Beslenmek Gerekir?

Akdeniz mutfağı ağırlıklı beslenmek, mevsim normali sebze ve meyveleri tüketmek, paketli, katkı maddeli, uzun raf ömürlü gıdalardan uzak durmak yumurta kalitesini olumlu etkileyecektir. İlaveten sigara ve alkol kullanılmaması da yine yumurta kalitesini olumlu etkileyecektir

Yumurtalık Tembelliği Olan Kadınlarda Erken Menopoz Riski Var mı?

Yumurtalık rezervi azalmış olan kadınlarda mutlaka erken menapoza girileceğini söyleyemeyiz. Ancak rezerv düşüklüğü olanlarda erken menapoz gelişme riski rezervi normal olan kadınlara göre artmaktadır.

Yumurtalık Tembelliği Olanlar Hangi Doğurganlık Tedavilerinden Faydalanabilir?

Yumurtalık tembelliği olanlarda koşullar uygunsa kendiliğinden gebelik şansı da olabilir. Ancak doğal süreci bekleme lüksü olmadığı için zaman kaybetmemek önemlidir. Rezervi şiddetli düzeyde azalmış olanlarda tüp bebek dışı seçeneklerin yeri daha kısıtlıdır. Daha ağırlıklı olarak tüp bebek tedavisi düşünmek daha uygun olacaktır.

Yumurta Dondurma İşlemi Yumurtalık Tembelliği İçin Bir Çözüm Müdür?

Yumurta sayı azlığı varlığında bekar olan kadınlarda ileride bebek sahibi olunmak istendiğinde doğurganlığı koruyabilmek için yumurta dondurmak önemli bir avantaj sağlayacaktır. Rezerv azlığı yıllar içinde derinleştiği için, yumurta sayısı iyice azalmadan yumurta dondurma yapılması doğurganlığı korumak için çok faydalı olacaktır.

Rahim İçi Aşılama (IUI) Yumurtalık Tembelliği Olan Kadınlar İçin Etkili midir?

Rezerv azlığının derecesi ve kadın yaşı tedavi seçiminde çok önemlidir. Yaş çok gençse, rezerv azlığı çok derin değilse, gebe kalamama süresi uzun değil ve ilave gebeliği engelleyecek bir sorun yoksa aşılama (IUI) tedavisi tüp bebek öncesinde bir seçenek olarak düşünülebilir.

Tüp Bebek Tedavisi Yumurtalık Tembelliği Olan Hastalarda Başarı Oranı Nasıldır?

Tüp bebek tedavisinde başarıyı etkileyen en önemli faktörler anne adayının yaşı ve yumurtalık rezervidir. Yumurtalık rezervi azlığı nispetinde tüp bebekte tedavinin iptal olma riski artmakta ve gebelik şansı azalmaktadır. Ancak rezerv azlığı yumurta kalitesini olumsuz etkilemez. Bu nedenle sonuçta elde edilen, transfer edilecek embriyo kalitesi nispetinde gebelik elde edilebilecektir

PRP (platelet rich plasma) Tedavisi Yumurtalık Gençleştirme İçin Etkili mi?

PRP gibi tedavilerin yumurta sayısını arttırıcı etkileri bulunmamaktadır. Bu nedenle hiçbir hastamda önermiyorum.

Yumurtalık Tembelliği Hangi Yaş Grubundaki Kadınları Etkiler?

Yumurtalık tembelliği her yaş döneminde görülebilir. Genel eğilim olarak kadın yaşı ilerledikçe özellikle 38 yaş sonrasında sıklıkla yumurta sayısı azalsa da genç yaşlarda da rezerv düşüklüğü görülebilmektedir.

Yumurtalık Tembelliği ile Erken Menopoz Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?

Yumurta rezerv azlığı yumurtalıklarda var olan yumurta sayısının azaldığı anlamına gelir ancak mutlaka kişinin erken menapoza gireceği anlamına gelmez. Rezerv düşüklüğü bir kadının rezervi normal olan yaşıtlarına göre daha erken menapoza girmesi açısından riskini yükseltir.

Ancak bazen rezerv düşüklüğü yıllarca benzer seviyede kalabilir ve kişi normal ortalamada da menapoza girebilir.  Burada önemli olan husus menapozun ne zaman gerçekleşeceğinin ön görülememesidir. Sürecin kimde nasıl ilerleyeceği bilinemediği için bebek isteği olan kadınlarda rezervi düşük saptamış isek gebelik elde etmek açısından hızlı davranılması uygun olacaktır.

Genetik Faktörler Yumurtalık Tembelliğini Nasıl Etkiler?

Ailede erken rezerv azlığı ya da erken menapoz görülen bireyler olması kişide de aynı durumun görülmesi açısından riski arttırmaktadır. Özellikle anne, kardeş, teyze gibi yakınlarda erken menapoz görülmesi bu açıdan önemlidir. İlaveten otoimmün hastalık varlığı (hashimato hastalığı, çölyak hastalığı vb) ve  kromozomal sorun varlığında da (Turner sendromu, Frajil X, Translokasyonlar) yumurtalık rezervinde erken azalma görülebilir.

Tiroid Hastalıkları Yumurtalık Fonksiyonlarını Nasıl Etkiler?

Otoimmün tiroit rahatsızlığı özellikle hashimato hastalığı olanlarda, hipotiroidi varlığında  yumurtalık rezervinde erken azalma riski de yükselmektedir.

Yumurtalık Tembelliği Olan Kadınlarda Adet Düzensizliği Nasıl Olur?

Yumurtalık rezervi azalmaya başladığında ilk bulgu adet aralarının kısalması yani ilk günden ilk güne siklus uzunluğunun azalmasıdır. Eskiden adetler 27-28 günde bir olurken süre kısalır, 24-25 günde bir olmaya başlar. Ardından rezerv daha da azalınca yumurtlama fonksiyonunda aksamanın eklenmesi ile birlikte adet araları uzamaya başlar. 45-60 günde bir adet ya da ilaç kullanılmazsa adet olmama raddesinde düzensizlik tabloya eklenebilir.

Yumurtalık Tembelliği Olan Kadınlarda Yumurtlama Tamamen Durur mu?

Yumurtalık tembelliği yani yumurta sayı azlığı olan kadınlarda her zaman yumurtlamada sıkıntı eşlik etmez. Eğer adet araları 33-35 günden daha kısa aralıklarla düzenli olmaya devam ediyorsa çoğunlukla yumurtlama da devam ediyordur. Ancak adet araları açılmaya başladı ise, özellikle 35 günden daha uzun aralıklarla adet oluyorsa yumurtlamada aksama olabilir.

Polikistik Over Sendromu (PCOS) Yumurtalık Tembelliğine Neden Olur mu?

Polikistik over sendromu (PCOS), üreme çağında en sık görülen hormonal rahatsızlıktır.  PCOS varlığında yumurtalıkta çokça yumurta vardır. Bu açıdan rezerv azlığından tamamen bambaşka bir tablo söz konusudur. Ancak bazı PCOS’li kadınlarda yumurtlama fonksiyonunda aksama olabilir.

Bu durumdan da yanlış bir ifade ile yumurtalık tembelliği gibi bahsedilebilmektedir. Aslında PCOS’de söz konusu olan hormonal düzensizlik nedeniyle yumurtlamanın olmamasıdır. Aslında yumurtalıklarda çokça sağlıklı yumurta bulunmaktadır ve basit tedavilerle ve hatta karbonhidrattan fakir beslenme, egzersiz yapılması, kilo verilmesi gibi yaşam şekli değişiklikleri ile dahi yumurtlamanın düzene girmesi sağlanabilir.

Stres ve Yaşam Tarzı Faktörleri Yumurtalıkların Çalışmasını Nasıl Etkileyebilir?

Yoğun stres altında olmak, ağır egzersiz programı uygulamak, kalori olarak çok kısıtlı beslenmek ve hızlı kilo alıp vermek yumurtalık fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir ve yumurtlamada aksamaya yol açabilir.

Kısırlık (infertilite) Yumurtalık Tembelliğinin Bir Sonucu Mudur?

Yumurta rezerv azlığı olması direk bir kısırlık nedeni değildir. Eğer düzenli yumurtlamalar devam ediyorsa kendiliğinden gebelik te olabilir. Ancak yumurta sayı azalma derecesine göre kadının beklemeye tahammül süresi farklıdır.

Şiddetli rezerv azlığı varlığında ilaveten de adetlerde de düzensizlik eklenmeye başladı ise kendiliğinden gebe kalma şansı da düşer. Bu durumda hızlı davranılması ve bir an önce tüp bebek tedavisine geçilmesi önemlidir.

Vücutta Kıllanma Artışı veya Sivilcelenme Yumurtalık Tembelliğinin Bir Belirtisi Midir?

Kıllanma artışı ya da sivilcelenme yumurta sayı azlığının bir göstergesi değildir. Bu durum Polikisitik over sendromuna eşlik edebilir.

Referanslar:

  • Stella Rizalina Sasha Sugianto 1 , Lisa Webber  2 , Farah Safdar Husain  3 , Veronique Viardot-Foucault  4 , Sadhana Nadarajah  4 , Jiin Ying Lim  5 , Ee Shien Tan  5 , Tze Tein Yong  2 , Rukshini Puvanendran  3 . Premature ovarian insufficiency: When ovaries retire early. Ann Acad Med Singap .  2025 Mar 25;54(3):178-191.
  • Qinying Zhu1, Yi Li1, Jianhong Ma1, Hao Ma1 and Xiaolei Liang2. Potential factors result in diminished ovarian reserve: a comprehensive review. J Ovarian Res. 2023 Oct 25;16(1):208. doi: 10.1186/s13048-023-01296-x

 

İletişim Bilgileri

Yazar: Prof. Dr. Mehtap Polat
Telefon: +90 530 011 41 33
E-Posta: info@mehtappolat.com