Ankara Tüp Bebek Tedavisi

Çocuk sahibi olmak pek çok ailenin hayalidir. Anne ve baba olma iç güdüsü insanlığın devamını sağlayan en önemli güdülerden biridir. Bebek sahibi olmak isteyen eşlerde kadın ya da erkeğe ait gebeliğe engel yaratacak bir durum olmaması durumunda çoğunlukla eşler bebek istediklerinde kendiliğinden gebeliği elde edebilmektedirler.

Ancak bazen, gebelik gerçekleşmeyebilmektedir. Bu durumda gebeliğe engel yaratabilecek faktörlerin tespiti için kadın ve erkeğin değerlendirilmesi ve bulgulara göre bir yaklaşımda bulunulması yüz güldürücü olacaktır.

Kendiliğinden gebeliği elde edememiş ailelerde tüp bebek tedavisi başarı şansı en yüksek olan, en yüz güldürücü tedavidir.

Tüp bebek tedavisi kendiliğinden gebe kalamayan eşlerde uygulanan üremeye yardımcı bir tedavi yöntemidir. Biz de Ankara’da yer alan merkezimizde hastalarımızı değerlendirmekte ve onların bireysel özelliklerine göre planladığımız yöntemlerle tüp bebek ve aşılama tedavilerini yürütmekteyiz

Tüp bebek tedavisi ilk olarak 1976 yılında ingiltere’de yapılmış ve Bob Edwards tarafından gebelik elde edildiği raporlanmıştır. Ardından ilk canlı doğuma yine aynı ekip tarafından 1978 yılında ulaşılmıştır. O tarihten itibaren de tüm dünyada yaklaşık olarak 7 milyon gebelik tüp bebek yöntemi ile elde edilmiştir.

İlk yıllarda tüp bebek tedavisi sadece tüplerinde sorun olan kadınlara yapılırken, 1990’lı yıllarda mikroenjeksiyon (ICSI) yönteminin bulunması ve gebeliğin elde edilmesi sperm sayı ve hareketlilik sorunu yaşayan erkekler için de umut olmuştur.

TÜP BEBEK NEDİR?

Tüp bebek, kendiliğinden deneme ya da diğer gebeliğe yardımcı tedavi yöntemleri ile gebeliği elde edememiş olan eşlerde gebeliği sağlayıcı tedavi yöntemlerinden en etkili olanıdır. Tüp bebekte yumurtalık uyarımı sonrasında elde edilen yumurtaların, sperm ile birleştirilmesi (mikroenjeksiyon) sonrasında döllenmeleri sağlanır.

Döllenen yumurtalar takip edilerek oluşan embriyolar değerlendirilir ve en güzel kaliteye ulaşanlar transfer için seçilir, ilaveten de kalan kaliteli embriyolar gelecekte kullanabilmek üzere dondurulabilir.

ÇOCUK SAHİBİ OLAMAYANLAR NE ZAMAN TÜP BEBEK TEDAVİSİNİ DÜŞÜNMELİ?

Kendiliğinden gebelik elde etmekte sıkıntı yaşayan eşlerde, koşulları uygun olanlarda tüp bebek dışı tedavi seçenekleri uygulanabilir ama özellikle aşağıda yer alan durumların varlığında tüp bebek tedavisi yapılması daha uygun olacaktır.

• Tüp bebek dışı seçeneklerle (yumurtlatma tedavisi, aşılama vb) gebeliği elde edemeyenlerde
• Tüplerde tam tıkanıklık olan, tüpleri alınmış ya da bağlanmış olanlarda,
• Şiddetli sperm azlığı yani oligospermi ya da hareket düşüklüğü olanlarda,
• Menide sperm yokluğu (azospermi) varlığında,
• Yumurta sayı azlığı (rezerv düşüklüğü) olanlarda,
• Kadın yaşı 35 özellikle 38 yaş üstü olanlarda
• İleri kadın yaşı varlığında, ailede genetik hastalık ya da eşlerde kromozomal sorun varlığında genetik tanı ve tarama (PGT) yapılması amacıyla tüp bebek tedavisi yapılması düşünülebilir.

TÜP BEBEK MERKEZİ veya DOKTORU SEÇERKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

Tüp bebek tedavisinde başarı için eşlerin bireysel özellikleri kadar uygulamayı yapan hekimin tecrübesi de çok önemlidir. Klinik ve hekim araştırması yaparken, hekimin kaç yıldır bu alanda çalıştığı, tecrübesi, eğitimi, ayda kaç siklus tüp bebek tedavisi yaptığı göz önünde bulundurulmalıdır. İlaveten hekimle rahat diyalog kurabilmek, her aşamada birebir ilgilenilmesi, laboratuvar koşulları, kullanılan malzeme kalitesi de başarıyı etkileyen önemli faktörlerdir.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ AŞAMALARI

Tüp bebek tedavisi ana olarak 6 aşamadan oluşur.

Yumurtalık Uyarımı:

Tüp bebek tedavisinde amaç, kadının boy-kilo, adet döngüsü, yumurtalık rezervi ve tedavi tipine göre uygun ilaç ve doz şeması oluşturarak olabildiğince fazla yumurta gelişiminin sağlanmasıdır. Bu amaçla öncelikle ilk kontrolde kişiye özel tedavi şeması oluşturulur. İlaç tipi, uygulanma şekli ve dozu belirlenir (8). Ardından istenen ayda tedaviye başlanır ve ilaç kullanım süresince belli aralıklar ultrason kontrolü ile gelişen yumurta keseleri takip edilir. Ortalama 8-10 günde yumurta keseleri istenen boyuta ulaşmaktadır.

Rezervi iyi olan ve taze transfer yani yumurta toplama yapılan ayda transfer planlanan hastalarda genel eğilim olarak 17 mm’yi geçen en az 3 follikül varlığında çatlatıcı iğne yapılması planlanırken, kişinin hikayesine, yumurtalık rezervine, uygulanacak tedavi tipine göre çatlatıcı iğne zamanının belirlenmesi yani bireyselleştirilmesi elde edilecek yumurta sayısını da olgun yumurta oranını ve embriyo kalitesini de etkileyecektir. Yumurtalık uyarımı amacı ile bazı ilaçlar kullanılmaktadır.

İlaç dozu kişiye özel seçilmeli ve yumurtalık uyarımı bireyselleştirilmelidir. Dozun gereğinden az olması elde edilecek yumurtalık yanıtında azlığa neden olurken, gereğinden fazla dozda ilaç kullanılması da abartılı yanıta sebep olabilecek ve aşırı uyarım sendromu (OHSS) riskini arttıracaktır. Tedavide kullanılacak yumurta büyütücü ilaç dozu belirlenirken pek çok hususu birlikte değerlendirmekte fayda olur. Doz belirlerken;

• Hastanın yaşı,
• Mevcutsa eğer daha önce yapılmış tüp bebek denemesine verilmiş olan yanıt,
• Vücut kitle indeksi,
• Her iki yumurtalıkta bulunan antral follikül sayısı yani yumurtalık rezervi dikkate alınmalıdır.

Tüm bu hususlara dikkat edilerek, mümkün olabilecek en düşük doz ile uyarım yapılması, hem hasta emniyeti hem de yüksek başarı oranları elde edilmesine yardımcı olacaktır. Alınacak ilaçların düzenli olarak tarif edildiği şekilde kullanılması çok önemlidir. Hemşiremiz size bu konuda detaylı olarak anlatım yapacaktır. Folliküller istenen boyuta gelince çatlatıcı iğne yapılarak gelişen yumurta keseleri içinde yer alan yumurtaların olgunlaşmaları yani son olgunlaşma bölünmesini yapmaları sağlanır.

Yumurta Toplama:

Gelişen yumurta keselerine genel yaklaşım olarak vajinal yolla ilerletilen iğne ile ulaşılır ve yumurta keseleri içindeki sıvılar negatif basınçla çekilerek tüpe aktarılır. Alınan sıvıyı embriyolog mikroskop altında değerlendirir, yumurtaları alır ve özel bir kaba aktarır. Çoğunlukla yumurta toplama işlemi anestezi altında yapılır. İşlem mevcut follikül sayısına göre yaklaşık 15-20 dakika sürer.

Follikül sayısı az olanlarda follikül içini özel bir kültür sıvısı ile birkaç kez yıkamak follikülün içindeki yumurtayı alma ihtimalini arttırır. Yumurta toplama işlemi anestezi altında yapılacağı için işlem öncesi gece 12:00’den itibaren bir şey yiyip içilmemesi, toplanacak yumurtaların etkilenmemesi için parfüm, deodorant kullanılmamasını öneririm. Yumurta toplama sonrasında komplikasyon riski oldukça düşüktür.

Tecrübeli ellerde karın içine kanama ya da enfeksiyon riski yoka yakındır. Toplama işlemi sonrasında 45-60 dakika istirahat sonrasında merkezden çıkılabilir ve eve dönülebilir.

Mikroenjeksiyon (ICSI):

Yumurta toplama sonrasında elde edilen yumurtaların etrafındaki hücreler ayrıldıktan sonra mikroskop altında değerlendirme yapılır ve olgun olan yumurtalar tespit edilir. Tüp bebek tedavisinde döllenmeyi sağlayan 2 yöntem bulunmaktadır. İnvitro fertilizasyon (IVF) ya da mikroenjeksiyon (ICSI). IVF yönteminde her bir olgun yumurta etrafına spermler yerleştirilir ve spermin kendisinin yumurtayı döllenmesi beklenir.

Bu yöntemde belli sayıda spermin olması gerekir ve döllenme oranları %70’ler civarında olup mikroenjeksiyona göre bir miktar daha düşüktür. ICSI yönteminde ise mikroskop altında seçilen spermlerin her biri bir yumurta içine embriyolog tarafından enjekte edilir.

Bu yöntemle döllenme oranları %80’ler civarındadır. Bu yöntem önceleri özellikle ciddi sperm sayı düşüklüğü olan erkeklerde kullanılmış olsa da, döllenme oranlarının daha yüksek olması nedeniyle günümüzde gebe kalamama nedeninden bağımsız olarak tüm hastalarımızda döllenme yöntemi olarak mikroenjeksiyon (ICSI) yöntemini kullanmaktayız.

ICSI işleminden sonra yumurtalar, özel besin sıvıları içerisine alınır ve inkübatör dediğimiz, içleri nem, ısı ve oksijen oranları açısından vücut içi ortama yakın düzeyde olan özel cihazlara kaldırılırlar. İşlemden 16-18 saat sonra, yumurtalar döllenme durumları açısından değerlendirilir ve döllenen yumurtalar takibe alınır.

Embriyo Kültürü:

Döllenen yumurtalar embriyo gelişimi ve kalitesi açısından takip edilirler. Oluşan embriyolara yumurta toplama sonrasında 2-4. günler arasında iken klivaj evresi embriyo denilir ve yumurta toplamadan 3 gün sonra embriyolar 7-8 hücreli hale gelirler.

Beşinci güne ulaşan embriyoda hücre sayısı artık yaklaşık 250-300’e ulaşır ve tek tek sayılamaz. Embriyoda bebeğin eşini (trofoektoderm) ve bebeği (inner cell mass) oluşturacak kısımlar ayrımlaşmaya başlar. Bu evredeki embriyoya blastokist aşamasında embriyo denir.

Embriyo Transferi:

Yumurta toplama gününden 2 gün sonra, mevcut embriyo kalitesine göre uygun kalite ve sayıda embriyosu olan hastalarda 5. gün yani blastokist aşamasında, az sayıda embriyosu olan ve dolayısı ile seçme şansı olmayan hastalarda ise 3. gün yani klivaj evresinde embriyo transferi yapmaktayız. Blastokist sürecinde embriyolar ile yani toplamadan 5 gün sonra nakil yapılması ile gebelik şansı, 3. gün transferine göre daha da yükselmektedir.

Çünkü bazı embriyolar 3’den 5’e gidişte gelişimlerini devam ettirememekte ve doğal olarak elimine olmaktadırlar. Böylece rahime tutunma şansı yüksek olan embriyo daha yüksek doğrulukla seçilebilmektedir. Elbette unutulmamalıdır ki, embriyonun 5. güne kadar laboratuvarda takip edilebilmesi ancak uygun laboratuvar koşullarının varlığında söz konusu olabilmektedir. Biz de kliniğimizde, taze transfer yaptığımız hastalarımızın %70-75’inde 5. gün transferi yapmaktayız.

Embriyo transferi işlemi idrara sıkışık olarak yapılmaktadır. Çünkü idrar torbası dolu olduğu zaman, rahim eğimi düzelmekte ve böylece hem karından ultrasonografi ile net görüntülemek mümkün olmakta, hem de çok daha kolay transfer yapılabilmektedir.

Gebelik testi:

Üçüncü gün embriyo transferi yapılan hastalarda transferden 11 gün sonra, blastokist aşamasında embriyo transferi yapılan olgularda da transferden 9 gün sonra kanda gebelik testi yapılarak gebelik varlığı anlaşılabilir.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ NE ZAMAN VE HANGİ DURUMLARDA ÖNERİLİR?

Tüp bebek tedavisi kendiliğinden gebeliği elde edememiş her aile gebeliği elde etmek için uygulanabilir. Özellikle;

• Açıklanamayan infertilitesi olup kendiliğinden ya da tüp bebek dışı seçeneklerle gebelik elde edilemeyenlerde,
• Kadın yaşı 38 özellikle 40 yaş üstünde olup gebelik isteği olan ve bir süre kendiliğinden denenmesine rağmen elde edilememiş olanlarda,
• Kadında yumurta sayı azlığı (rezerv düşüklüğü), yumurtlama sorunu (anovüasyon, hipogonadotropik hipogonadizm, polikistik over sendormu vb) olan,
• Erkekte sperm sayı ve hareket düşüklüğü olanlarda, erkekte menide sperm yokluğu yani azospermi olanlarda,
• Tüplerde tıkanıklık olan ya da cerrahi olarak tüpleri alınmış ya da bağlanmış olanlarda,
• Genetik hastalık ya da kromozomal farklılık nedeniyle genetik tarama ve sağlıklı embriyo elde edilmesi gerekliliği olanlarda,
• Cinsel işlev bozukluğu (vajinismus, erkekte ereksiyon sorunu ya da geriye boşalma-retrograt ejekülasyon) olanlarda tüp bebek tedavisi yapılabilir.

Özellikle kadın yaşı 36-38 yaş üstünde olan eşlerde, 6 ay kendiliğinden denemeye rağmen gebelik elde edilemedi ise bir üreme uzmanı tarafından kontrol ve aşılamadan ziyade tüp bebek planlanması gebelik şansını yükseltecektir. Çünkü kadın yaşı üretilen yumurta kalitesini direk etkilediği için çok önemli bir belirteçtir.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ KİMLERE UYGULANABİLİR?

Tüp bebek tedavisi yapılabilmesi için kadının yumurta üretiyor olması erkeğin de sperm hücresinin olması, kadın yaşının 45 yaş ve altında olması gerekir. Çünkü 46 yaş ve sonrasında adet siklusları devam ediyor olsa, yumurta görülse de elde edilecek yumurtaların neredeyse tamamı sağlıksız olduğu için tüp bebek ile gebelik ve doğumu elde etme imkanı yoka yakın olmaktadır.

Ancak kadında tüpler alınmış ya da bağlanmış olsa da tüp bebek yapılabilir. İlaveten erkekte sperm sayısı çok çok az olsa da hatta menide sperm bulunmasa (azospermi) dahi biyopsi ile (TESE/PESA) sperm bulunursa tüp bebek yapılabilir.

Ailede bir genetik hastalık varlığında sağlıklı bebek sahibi olmanın sağlanması ya da çocukta kemik iliği nakli gereken bir hastalık varlığında, doku uyumlu (HLA) kardeş doğumunun sağlanması için de tüp bebek ve elde edilen embriyodan hücre örneği alınarak genetik tanı-tarama (Preimplantasyon genetik tarama-PGT-M&A) yapılabilir.

Kadın ya da erkekte kormozomal bir farklılık saptandı ise, kadında yaş 38 özellikle 40 yaş üstünde ise, sebebi açıklanamamış tekrarlayan gebelik kaybı ya da tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı varsa da genetik tanı-tarama (Preimplantasyon genetik tarama-PGT &A, SR) yapılabilir.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ KİMLERE UYGULANMAZ?

Tüp bebek tedavisi yapılabilmesi için kadında yumurta erkekte de sperm hücresine ve kadında rahime ihtiyaç vardır. Bu kapsamda menapoza girmiş ve ilaçsız adet göremeyen kadınlarda tüp bebek yapılamaz. İlaveten doğuştan bazı rahatsızlıklar kapsamında rahimi olmayan bir kadına da tüp bebek yapılamaz. Kadın yaşı gebelik ihtimali belirleyen en önemli faktörlerden biridir.

Bu kapsamda 46 yaş ve sonrasında, kadında adet döngüleri devam ediyor olsa da tüp bebek ile başarı şansı kalmadığı için tedavi önermemekteyiz. Erkekte dışarı boşalma sıvısında yani menide sperm hücresi olmayan, biyopsi yani TESE yöntemi ile de sperm elde edilemeyenlerde tüp bebek tedavisi yapma şansı kalmamaktadır.

TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE UYGULANAN YÖNTEMLER 

Tüp bebek tedavisi önemli tecrübe gerektiren ve ileri teknoloji kullanılarak yapılan bir tedavi yöntemidir. Tüp bebek tedavisinde tedavinin her bir basamağının kişiye özel planlanması tüp bebek tedavisinde elde edilen yumurta sayısını arttıracak, yumurta ve embriyo kalitesini yükseltecek ve sonuçta ulaşılan kaliteli embriyo sayısını arttıracağı için gebelik şansını da olumlu yönde etkileyecektir.

Bu nedenle tüm dünyada da öyledir ki tüp bebek tedavisini yapan hekimin tecrübesi, bu alanda almış olduğu eğitim ve hizmet süresi ile laboratuvar koşulları başarı şansını etkiler ve tüp bebek her yerde, her koşulda aynı gebelik oranı ile yapılmaz. Hekimden hekime, klinikten kliniğe gebelik oranları fark eder.

Öncelikle yumurtalık uyarımı safhasında, kadının yaşına, kilo ve boyuna, yumurtalık rezervine, adet döngülerinin durumuna ve varsa önceki tedavi öyküsüne göre ilaç kullanım şemasının, ilaç tipi ve dozunun belirlenmesi, yakın takip ve doğru zamanda çatlatıcı iğne önemlidir. Yaşı 35 üstü olan kadınlarda ikili (kombine, LH aktivitesi de olan) yumurta büyütücü ilaç kullanılması, daha önce olgun yumurta sayısı az olanlarda biraz daha geç çatlatıcı iğne yapılması, ikili çatlatıcı iğne kullanılması, daha önce erken çatlama problemi olanlarda biraz daha erken çatlatıcı iğne yapılması elde edilecek yumurta sayı ve kalitesini arttıracaktır.

Menide çok az sayıda spermi olan olgularda dikkatli ve özenli sperm seçimi, doğru sperm seçimi için IMSI yönteminden faydalanılması, sperm şekil bozukluğu olan, döllenmede sorun olabileceği düşünülen ailelerde, ya da döllenme başarısızlığı, düşük döllenme oranı hikayesi olanlarda Ca-ionofor yöntemi ya da piezo elektrik uygulaması kullanılması döllenme oranlarını yükseltecektir.

Embriyo kültürü aşamasında, tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı olanlarda time laps inkübatörler ile embriyo takibi yapılması, gelişim aşamalarında bölünme ve gelişim anomalisi olan embriyoların doğrulukla tespitini ve doğru embriyo seçimi yapılmasını kolaylaştıracaktır. Uygun laboratuvar koşulları sağlanarak transferlerin blastokist aşamasında yapılması, kalan kaliteli embriyoların yine blastokist aşamasında dondurularak saklanması eşlerin başarı şansını yükseltecektir.

Tıbbi durumu nedeniyle gereklilik olması durumunda genetik tanı-tarama (PGT) uygulaması yapılması kromozomal ve genetik olarak sağlıklı embriyonun tespitini sağlayacak ve canlı-sağlıklı doğum ihtimalini arttıracaktır.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ ÖNCESİ DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER?

Tüp bebek tedavisine başlanmadan önce eşlerin detaylı olarak değerlendirilmesi ve tedavinin bireysel özelliklerine göre planlanması başarı şansını yükseltir. İlaveten tedavi öncesinde kadında enfeksiyon tarama testlerinin yapılması (toxoplasma, rubella, CMV enfeksiyonları, hepatit tarama testleri), tiroid ve şeker düzeylerinin değerlendirilmesi, bazı vitamin düzeylerinin gözden geçirilmesi, tam kan sayımı yapılarak hemoglobin düzeyinin tespit edilmesi ve herhangi bir sorunla karşılaşılırsa buna yönelik önlemlerin alınması tedavi sonrasında gebeliğe güvenle başlanmasını sağlayacaktır.

Kadında mueyanede rahim ve yumurtalıkların dikkatlice değerlendirilmesi hem rahimde doğuştan var olan bazı anomalilerin (rahim içi perde-septum, tek boynuzlu rahim-unikornus, çift rahim-didelfis) ve rahimde iç yüzeyde yer kaplayan ve gebelik şansını düşüren polip, myom vb yapıların tespit edilmesini sağlar. Yumurtalıklarda kist varlığı ve yumurta sayısının tespitini sağlar. Bu sayede kişiye özgü tedavi planı oluşturulabilir ve eğer bir sorun saptanırsa tüp bebek öncesinde saptanan soruna uygun tedavi yapılabilir.

Aynı zamanda rahim içinin 3 boyutlu ultrason ile değerlendirilmesi de rahim içi gebeliğe engel olabilecek problemlerin saptanması açısından yol gösterici oluyor. Ben de her hastamda bu değerlendirmeyi yapıyorum. Genç yaşta yumurta sayı azlığı olan kadınlarda ve erkekte sperm sayısı 5 milyon altında olan eşlerde kromozom analizi yapılması, kadında gerekli olgularda rahim tüp filmi çekilerek tüplerin değerlendirilmesi, tekrarlayan gebelik kaybı öyküsü olanlarda ilave değerlendirmeler olan kalıtsal pıhtılaşma testlerinin yapılması faydalı olacaktır.

EN İYİ TÜP BEBEK YÖNTEMİ HANGİSİ?

En iyi tüp bebek tedavisi kişiye özel planlanan tüp bebektir. Elbette uygulamayı yapan hekimin bu alanda eğitimli ve tecrübeli olması, tüp bebek alanındaki bilimsel gelişmeleri takip etmesi, güncel uygulamalara hakim ve yetkin olması başarı şansını yükseltecektir.

Kadının daha önceki varsa gebelik ya da tedavi öykülerine göre uygun tedavi seçeneğinin belirlenmesi, ilaç kullanımında tedavi gidişatında uygun önlemlerin alınması, ileri kadın yaşı ya da tekrarlayan düşüklerin varlığında genetik taramalı tüp bebek (Preimplantasyon genetik tarama-PGT) gibi seçeneklerin gözden geçirilmesi, döllenme sorunu varlığında Ca-ionofor ya da piezo elektrik gibi yöntemlerin ilaveten kullanılması başarı şansını yükseltecektir. Yani sabit bir tedavi şemasından ziyade kişiye özel planlama ile tedavi verimliliği ve başarısı çok daha yüksek olmaktadır.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Tüp bebek tedavisi için öncelikle kadında yumurtaların büyütülmesi gerekir. Bu amaçla kadının yaşına, yumurta sayısına yani yumurtalık rezervine, boy ve kilosuna ve var ise daha önceki tedavi geçmişine göre planlanan doz ve şemada yumurta büyütücü ilaçlar kullanılır.

Genellikle yumurta keseleri 8-10 günde istenilen boyuta ulaşır. Ardından yapılan çatlatıcı iğne sonrasında hafif anestezi altında yapılan işlemle yumurtalar toplanır. Yumurta toplamada klasik yaklaşım vajinal yolla ultrason probu üzerinden ilerletilen iğne ile yumurtalık dokusuna girilerek gelişen yumurta keslerinin içindeki sıvının alınması şeklindedir. Toplanan yumurtalar özel işlemden geçirilerek etrafındaki hücreler eritilir ve mikroskop altında olgun olanlar tespit edilerek sperm ile birleştirme yani mikroenjeksiyon (ICSI) işlemine alınır. Mikroenjeksiyon sonrasında yumurtalar özel besleyici bir sıvı içeren bir kaba aktarılır ve inkübatör dediğimiz cihaz içine yerleştirilir.

Bu cihazlar, insan vücudunun ısı, nem ve oksijen oranlarına çok yakın koşulları sağlar. ICSI sonrasında yumurtalar döllenme durumları açısından değerlendirilir ve döllenmiş olanlar takibe alınır. Ardından bölünen yumurtalar embriyoları oluşturur. Her gün belli zaman aralığında inkübatörden çıkarılan embriyolar hücre sayısı, dizilimi, ölü hücre oranı, hücreler arasındaki çap farklı, genişleme derecesi, iç ve dış hücre tabakasının kalitesi açısından değerlendirilir ve embriyolara kalite tanımlaması yapılır. Takip sonrasında elde edilen embriyo sayı ve kalitesine ve tüp bebek tedavi planına göre klivaj (3. gün) ya da blastokist aşamasında (5. ya da 6. gün) embriyo seçimi yapılarak transfer ya da dondurma işlemine geçilir.

Transfer işleminden sonra 3. gün transferlerinden 11 gün, blastokist aşamasında transferden de 9 gün sonra kanda yapılan gebelik testi ile gebelik olup olmadığı anlaşılır. Bazı özel durumlarda yumurta toplama yapılan ay transfer yapmayıp elde ettiğimiz embriyoları dondurmayı tercih ediyoruz.

Eğer bir kadında yumurta sayısı fazla ise ve yumurta toplama sonrasında 16’dan fazla yumurta elde edilirse aşırı uyarım sendromu (OHSS) gelişme riskinden kaçınmak için, yumurtalık uyarımı sırasında rahim içinde transfere engel yaratacak polip ya da myom varlığında, yumurtalık uyarımı sırasında vajinal kanama olması durumunda, çatlatıcı iğne günü kanda progesteron düzeyi yüksek olanlarda, embriyo biriktirme yapılacaksa ya da genetik tanı ya da tarama (PGT) yapılma planı varsa da yumurta toplama yapıldığı ay transfer yapmayıp, elde ettiğimiz embriyoları donduruyoruz.

TÜP BEBEK TRANSFERİNDEN SONRA TUTUNMA BELİRTİLERİ

Tüp bebek tedavisi sonrasında elde edilen embriyo yumuşak bir kateter yardımı ile rahim içine nakledilir. Ardından tedavi sürecindeki en heyecanlı dönem yani bekleme dönemi başlar. Bu dönemde size verdiğimiz destek ilaçlarına devam etmeniz önemlidir. Yapılan çalışmalar göstermektedir ki tüp bebek tedavisi süresinde en stresli olan dönem transfer sonrası gebelik testine kadar olan bekleme dönemidir.

Bu dönemde kadında var olan hiçbir belirti gebelik varlığı açısından gösterge değildir. Kadında hiçbir belirti olmayabileceği gibi, göğüslerde gerginlik, hafif kasık ağrısı, hafif bulantı hissi olabilir. En sevmediğimiz ve istemediğimiz belirti vajinal kanamadır. Ancak vajinal kanama olsa dahi size önerilen günde kanda gebelik testi yaptırmanızı öneririm.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ SIRASINDA VE TRANSFERDEN SONRA BEBEĞİN RAHME TUTUNMASI İÇİN NASIL BESLENMELİ?

Tüp bebek tedavisinden sonra embriyonun rahime tutunma şansını arttıran özel bir beslenme bulunmamaktadır. Ancak akdeniz mutfağı ağırlıklı beslenme, yani karbonhidratı kısıtlı tüketmek, zeytinyağlı pişirilmiş sebze ağırlıklı beslenme, vitamin ve proteinden zengin besinleri tüketmenin başarı şansını bir miktar arttırdığı kanıtlanmıştır.

Enfeksiyon geçme riskine karşı etlerin iyi pişirilerek yenmesi, yeşilliklerin iyi yıkanması, aşısız kedi köpekten uzak durulmasını da öneririm. Olabildiğince mevsim normali olan sebze ve meyvenin tüketilmesi, uzun raf ömürlü, katkı maddeli gıdalardan uzak durulması, işlenmiş gıdaların az tüketilmesi, daha çok evde pişirilen gıdaların yenmesi de başarı şansını olumlu etkileyecektir.

Sigara maalesef hem oluşacak yumurta kalitesini olumsuz etkilediği hem de rahim iç duvarının gelişiminde olumsuz etkileri olabildiği için tüp bebek tedavisinde başarı şansını olumsuz etkilemektedir.

Bu nedenle sigara içilmemesi ve alkolden uzak durulması önemlidir. Tedaviye başlandığı andan itibaren bir kadını gebe gibi kabul ederiz. Bu nedenle, size önerdiğimiz ilaçlar dışında bir ilaç kullanma gereği olacaksa mutlaka doktorunuzun onayı halinde kullanmalısınız. Size belirlediğimiz şema dışında her türlü ilacın tedavi dönemi ve gebelikle uyumlu olup olmadığına dikkat edilmesi önemlidir.

TEDAVİ SÜRESİNCE ÇİFTLERİN KARŞILAŞABİLECEĞİ POTANSİYEL ZORLUKLAR

İnsanoğlunun yaradılışında annelik ve babalık duygusu bir iç güdüdür. Her aile için genellenemez elbette ama çoğu aile bebek sahibi olmak ister ve istendiği halde gebeliği elde edememek eşlerde yetersizlik duygusu, ümitsizlik hissi, diğer eşe ve çevreye karşı kusurlu imiş algısı yaratabilmektedir.

Bu nedenle de gebeliğe yardımcı tedaviler ve özellikle tüp bebek sırasında beklenti çok artmakta ve karı-koca stres düzeyi de yükselmektedir. Tüp bebek modern bir tedavi şeklidir. Tedavi sırasında kullanılan yumurta büyütücü ilaçlar kişinin kendisi tarafından kolaylıkla uygulanabilen cilt altı enjekte edilen iğnelerle yapılabilir.

Bu iğneler saç teli kalınlığında ve yaklaşık 1 cm uzunluğunda iğnelerdir. Kullanımları hemşiremiz tarafından anlatılır ve gerekli eğitim verilir. Ardından hastalar ilaçlarını kendileri rahatlıkla uygulayabilirler. İğneler cilt altı yapılan tarzda oldukları için enjeksiyon sırasında kişinin iç organlarına zarar verme ya da tehlikeli bir uygulama yapma riski bulunmamaktadır.

Uygulama kolaylığı nedeniyle enjeksiyon için bir sağlık kurumuna gitme gereği yoktur. Tedavi sırasında birkaç günde bir kontroller yapıldığı için kişiyi işinden alı koymaz. Ayaktan yapılan bir tedavidir ve tedavi sırasında hiçbir aşamasında hastanede yatış gerekmez.

Bu nedenle tedavi süresince eşler günlük hayatlarına ve işlerine devam edebilir. Yumurta keseleri yani folliküller büyüdükçe bir miktar kasık ve bel ağrısı olabilir. Yumurta toplama işlemi anestezi altında yapıldığı için işlem süresince ağrı hissi olmaz ve işlemden sonra ağrı kesici ile rahatlayacak düzeyde ağrı hissi olsa da günler içinde karındaki gerginlik ve ağrı hissiyatı azalır.

Tedavi sırasında eşlere tavsiyem, bizim direktiflerimize harfiyen uymaları, kendilerini akışa bırakmalarıdır. Ne kadar dingin ve rahat olurlarsa tedavi süreci o kadar kolay ilerler ve stres seviyeleri daha düşük olur. Bu da gebelik oranlarını olumlu etkiler.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ KAÇ DEFA DENENEBİLİR?

Tüp bebek tedavisi için sayı sınırlaması bulunmamaktadır. Kadın yaşı, muayene bulgusu uygunsa, erkekte sperm hücresi mevcut ise tüp bebek sınırsız sayıda denenebilir. Çünkü tüm dünya genelinde yaklaşık 45 yıldır yapılan tüp bebek tedavilerinde kullanılan ilaçların kadında rahim, meme ve yumurtalık kanseri riskini arttırıcı etkisi bulunmamaktadır.

DENEMELER ARASINDA NE KADAR SÜRE OLMALI?

Tüp bebek tedavisinde eşler için seçilen yönteme göre tedavi şeması farklılık göstermektedir. Yumurta rezervi normal ya da düşük olan bir kadında, eğer yumurtalık uyarımı yapılan ay kan hormon düzeylerini, rahim iç duvarını ya da tüpleri ilgilendiren engel yaratacak bir durum yoksa taze transfer yapılabilir. Yani embriyo transferi yumurta toplama yapılan siklusta yapılabilir.

Bu durumda eğer tedavi başarısızlıkla sonuçlanırsa, geride dondurulmuş embriyolar var ise gerekli kontroller yapıldıktan sonra ilk adetle dahi dondurulmuş embriyo transferi için hazırlığa başlanabilir. Eğer dondurulmuş embriyo yoksa, yeni bir uygulama ve taze transfer planı yapılacaksa 1 ay ara verilip başlanması da düşünülebilir. Kadında yumurta sayısı fazla olduğunda, özellikle toplama sonrası 16’dan fazla yumurta elde edilirse, genetik tarama (PGT) yapma planı varsa, tüp bebek tedavisi sırasında rahim içinde bir sorun saptandı, beklenmedik bir kanama oldu, tüplerde hidrosalpenk saptandı ya da çatlatıcı iğne günü kan progesteron düzeyi yüksek saptandı ise o ay transfer yapılmayıp elde edilen embriyolar farklı tüplerde dondurulabilir.

Bu durumda yumurta toplama sonrası başlayacak ilk adet kanaması ile dahi, muayene ve hormon değerlendirmesi uygunsa dondurulmuş embriyo transferi hazırlık protokolüne başlanabilir.

TÜP BEBEK BAŞARISIZLIĞI NEDENLERİ NELERDİR?

Tüp bebek tedavisinde başarı şansı, eşlerin bireysel özelliklerine göre değişiklik göstermektedir. Tüp bebekte tedavi başarısını etkileyebilecek faktörler;

• En önemli faktörlerden biri kadın yaşıdır. Kadın yaşının 38 özellikle 40 yaş üstünde olması durumunda üretilen yumurtaların kromozomal olarak sorunlu yani sağlıksız olma ihtimalleri artmaktadır. Buna bağlı olarak gebe kalma ihtimali ile oluşan gebeliğin düşükle kaybedilme riski artmakta ve canlı doğum ihtimali azalmaktadır. Aynı zamanda kromozomal anomaliye sahip, sağlıksız bebek riski de artmaktadır. Yani kadın yaşı ilerledikçe, benzer kalitede embriyo transferi ile gebelik şansı daha genç yaş kadına göre düşmektedir. Tüp bebek tedavisi için üst yaş sınırımız, sonrasında canlı doğum şansı neredeyse kalmadığı için 45 yaştır.

• Yumurtalık rezervi; Yumurtalıklardaki yumurta sayısına, yani bir kadının yumurtalık uyarımına vereceği çoklu yumurta geliştirme kapasitesine yumurtalık rezervi demekteyiz. Yumurtalık rezervinin iyi olması durumunda, tüp bebek tedavisi sırasında elde edilecek embriyo sayısı artacak ve transfer edilen embriyoya ilaveten dondurulacak kalitede embriyo elde etme ihtimali de yükseltecektir. Aynı zamanda blastokist aşamasında yani 5. gün embriyo transferi yapma ihtimalimizin artması, embriyolar arasından en iyi olanı seçebilme şansı sunacak ve gebelik oranlarını yükselecektir. Bu nedenle, yumurtalık rezervinin azlığının şiddeti nispetinde tüp bebekte başarı şansı olumsuz etkilenmekte ve tedavide transfere ulaşamama yani iptal riski yükselmektedir. Ancak elde edilen embriyonun tutunma oranı, rezervi iyi olan benzer özellikteki kadınlara yakın oranda olacaktır.
• Embriyo transfer günü; Embriyo transferinin blastokist aşamasında yani 5. gün yapılmış olması, 3. gün yani klivaj evresi transfere göre gebelik şansını daha da arttırmaktadır. Çünkü blastokist aşamasında embriyo transferi ile, rahime tutunma ihtimali daha yüksek olan embriyoyu daha yüksek doğrulukla seçebilmekteyiz. Ancak elbette eğer seçme şansı yoksa embriyo transferi 3. gün de yapılabilir ve bu şekilde de gebe kalan çok hastamız bulunmaktadır.
• Embriyo kalitesi; Transfer edilecek embriyonun kalitesi, gebelik oranları açısından önemli bir faktördür. Blastokist aşamasında transferlerde 3,4,5 ve A ya da B kaliteli embriyolar ile ve klivaj evresindeki transferlerde 3. Gün 7 ve 8 hücreli temiz embriyolarla gebelik şansı daha yüksek olacaktır.
• idrosalpenx: Tüplerde tıkanıklık ve içi sıvı dolu tüp (hidrosalpenx) varlığında, tüpün içindeki sıvı rahim içine boşalarak embriyonun tutunma şansını azaltabilir ve oluşan gebelikte dış gebelik ve düşük riskini arttırabilir. Bu nedenle hidrosalpenx varlığında tüp alındıktan sonra embriyo transferi yapılması gebelik olasılığını arttıracaktır.
• Tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı; Daha önceki başarısız deneme sayısı arttıkça, özellikle 3 başarısız denemeden sonra yeni bir uygulama ile gebe kalma ihtimali azalabilmektedir. Tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı olanlarda özellikle tüplerde sorun olmadığından, rahim içi ile ilgili bir patoloji olmadığından emin olunması ve gerekli görülen hallerde kromozom analizi yapılması planlanabilir.
• Rahime ait faktörler; Rahim iç duvarı inceliği, rahim içi yapışıklık, polip ya da rahim içine baskı yapan myoma uteri varlığında tüp bebek tedavisi sonrasında gebelik sonuçları olumsuz etkilenecektir.
• Sigara kullanımı: Yoğun sigara kullanımı durumunda, sigaranın genel sağlık zararları yanında tüp bebek uyarımı sonucunda elde edilecek yumurta sayısı azalacaktır. Bu nedenle tüp bebek tedavisine başlayacak hastalarımıza sigarayı bırakmalarını tavsiye ederiz.
• Obezite: Kilo fazlalığı durumunda tüp bebek tedavisi ile dahi sonuçlar olumsuz etkilenebilmektedir. Hatta yapılan bir çalışmada, 500.000 tüp bebek siklusu değerlendirildiğinde, obezite sınırında kilo fazlalığı olan kadınlarda, tüp bebek tedavisi sonrasında gebelik ihtimalinin %6, canlı doğum ihtimalinin de %13’ler civarında azaldığı saptanmıştır.

Dahil olduğumuz çok merkezli olarak yapılmış olan bir çalışmada sonuçlarımızı yayınladık ve gördük ki gebe kalma potansiyelini kadın yaşı ve yumurtalık uyarımına alınan yanıt belirgin olarak etkilemekte (16, 17, 18, 19). Bu vesile ile yeri gelmişken belirtmeliyim ki, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de öyledir ki tüp bebek tedavisinde başarıyı eşlerin bireysel özellikleri kadar, uygulamayı yapan hekimin bu alandaki deneyimi, bilgi birikimi, yetkinliği, tüp bebek tedavisinin yapıldığı laboratuvarın koşulları ile kullanılan malzeme kalitesi de belirgin olarak etkilemektedir.

TÜP BEBEK (IVF) TEDAVİSİ RİSKLERİ 

Tecrübeli ellerde yapılan tüp bebek tedavisi sonrasında komplikasyon riski oldukça düşüktür. Komplikasyonlar daha çok yumurtalık uyarımına bağlı ya da yumurta toplama işlemine bağlı olarak görülebilir. Bunlar arasında;

• Aşırı Uyarım Sendromu (OHSS)
• Karın içine kanama
• Enfeksiyon
• Vücutta pıhtı oluşumu
• Allerjik reaksiyon
• Anesteziye bağlı komplikasyon,
• Yumurtalığın kendi sapı etrafında dönmesi ve kanlanmasının bozulması (torsiyon) sayılabilir.

Mevcut komplikasyonlar arasında aşırı uyarım sendromu (OHSS) özellikle önemlidir. Çünkü şiddetli OHSS varlığında vücutta göğüs ve karın boşluğunda sıvı toplanma, pıhtı oluşma riski, karaciğer ve böbrek fonksiyonlarında bozulma hatta ölüm riski oluşabilir. Elbette uygulamayı yapan hekimin tecrübesi, kullanılacak ilaç doz ve şeması, tedavi planının kişiye özel yapılması OHSS riskini belirgin olarak azaltacaktır.

Ben de hastalarımda tedaviye başlamadan önce muayene bulguma göre uygun tedavi tipini seçiyor, ilaç şema ve dozunu yumurtalık rezervine, boy, kilo ve yaşa göre belirliyor ve özellikle yumurta rezervi fazla olan hastalarımda tedaviyi 2 basamaklı yaparak önce embriyo elde edip dondurma, ardından başka bir ay rahim içini hazırlayıp donmuş embriyoyu çözüp nakletme şeklinde bir uygulama ile OHSS riskini yoka yakın orana düşürebilmekteyim (20, 21, 22).

Yumurta toplama işlemi sonrasında karın içine kanama ve enfeksiyon riski tecrübeli ellerde yoka yakındır. İşlem sırasında teknik esaslara uyulması, büyük damar yapıları zedelenmeden yumurtalığa direk girilmesi, idrar torbası ve barsaklara dikkat edilmesi, olabildiğince yumurtalığa tek girişle toplamanın yapılması bu komplikasyonların görülme riskini önemli ölçüde azaltacaktır.

TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

Tüp bebek tedavisi sırasında kadın ve erkeğin yaşam şekline dikkat etmesi önemlidir. Akdeniz mutfağı ağırlıklı beslenmek, yani meyve ve sebzeden zengin, protein içeren zeytin yağlı yapılmış yemeklerin tüketilmesi, karbonhidrattan, işlenmiş gıdadan, paketli, katkı maddeli hazır gıdalardan uzak durulması gebelik şansını olumlu etkilemektedir.

Tedavi süresinde alkol ve sigaradan uzak durulması, toxoplazma enfeksiyonu riskine karşı etin iyi pişirilerek yenmesi, yeşilliklerin iyi yıkanması da önemlidir. Aşırı fiziksel aktiviteden kaçınılmalı ve yoğun kafein tüketilmemelidir. Elbette bu süreçte stresten uzak durulması da önemlidir.

İLAÇSIZ TÜP BEBEK TEDAVİSİ (IVM) NEDİR?

İlaçsız tüp bebek, uyarım yapılmamış ya da birkaç gün düşük doz yumurta büyütücü ilaç kullanımı sonrasında yumurtalıklardan elde edilen olgun olmayan yumurtaların laboratuvar ortamında özel kültür sıvılarında olgunlaştırılması ile uygulanan bir tekniktir. Kullanımı sınırlıdır.

Özellikle polikistik over sendromu varlığı gibi over rezervi çok fazla olan kadınlarda aşırı uyarım sendromundan korunmak (OHSS) için, hormon duyarlı kanser tanısı olanlarda sağlığı riske etmemek için (meme kanseri vb) ve zamanın kısıtlı olduğu, yumurtalıklara zarar verebilecek kemoterapi, radyoterapi gibi kanser tedavisine başlanacak hastalarda uygulanması düşünülebilir. Ancak etkinliği ve başarı oranı klasik uygulamaya göre daha düşüktür.

TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE ERKEKLER VE KADINLAR İÇİN YAPILAN TESTLER NELERDİR?

Tüp bebek tedavisi öncesinde kadının gebeliğe hazır olup olmadığını tespit etmek önemlidir. Bu kapsamda enfeksiyon tarama testlerinin yapılmasını ( Hepatit testleri, TORCH grubu testler, tam kan sayımı, şeker ve tiroid hormon düzeylerinin ölçümü ve bazı vitamin değerlerinin kontrolü) öneririz. İlaveten eğer kadında tekrarlayan gebelik kaybı öyküsü varsa kromozom analizi yapılması ve pıhtılaşma testlerine bakılması da düşünülebilir. Rahim tüp filmi (HSG) çekilmesi her kadında mutlak gerekli değildir.

Eğer karından ameliyat öyküsü varsa, tekrarlayan gebelik kaybı öyküsü, çikolata kisti, ultrason değerlendirmesinde tıkalı, sıvı dolu tüp (hidrosalpenks) şüphesi, geçirilmiş rahim, tüp yumurtalık enfeksiyonu (pelvik inflamatuar hastalık-PID) varsa yapılabilir. Aksi halde zorunlu değildir. Yakın zamanda kullanıma giren 3 boyutlu ultrasonlar sayesinde rahim içini gebeliğe engel yaratabilecek oluşumlar, polip, miyom, doğuştan anomaliler açısından değerlendirebilmekteyiz.

Bu değerlendirme sonrasında bir problem saptanmazsa histeroskopi yapılma gereği de olmamaktadır. Yapılan çalışmalar göstermektedir ki rahime çizik atma gibi müdahalelerin gebelik şansını arttırıcı etkisi bulunmamaktadır (23). Erkekte ilk değerlendirme sperm analizi yapılmasıdır.

Sperm analizinde sperm ve hareketliliğin değerlendirilmesi, döllenme sorunu öyküsü olanlarda morfolojik değerlendirme yapılarak spermlerin dış görünümleri (baş, boyun, kuyruk yapıları) açısından değerlendirilmesi planlanabilir. İlaveten sperm sayısı 5 milyon altında olan ya da azospermisi olan erkeklerde ve eşinde tekrarlayan düşük öyküsü olanlarda kromozom analizi yapılması uygun olacaktır. Azospermi varlığında hormonal değerlendirme ve ilave genetik testler yapılması da planlanabilir.

AŞILAMA (IUI) NEDİR?

Aşılama tedavisi, kadında ilaç tedavisi ile 1-2 yumurta gelişimi sağlandıktan sonra, tam yumurtlama zamanında eşin ürettiği spermin yıkanıp rahim içine nakledilmesidir. Amaç yumurtlama zamanında yumurta ile spermin karşılaşma ihtimalini arttırmaktır. Aşılama tedavisinde ilk basamak yumurtlamanın sağlanmasıdır. Bu amaçla kadının yaşına, muayene bulgusuna ve yumurtalık rezervine göre öncelikle yumurta gelişimi sağlanır.

Hapla ya da günlük iğne türevi ilaçlarla yumurta gelişimi sağlanabilir. Geliştirilen yumurta kesesi istenen boyuta gelince çatlatıcı iğne yapılıp, yumurtlama zamanında sperm yıkanır, hareketli spermler konsantre bir halde rahim içine enjekte edilir.

Böylece yumurtlama sonrası tüpe geçen yumurtanın spermlerle karşılaşma ve döllenme ihtimali arttırılır. Aşılama işleminden 14 gün sonra da kanda gebelik testi ile gebelik olup olmadığı anlaşılabilir. Aşılama işlemi sonrasında destek amaçlı ilaçlar da kullanılabilir.

AŞILAMA TEDAVİSİ KİMLERE ÖNERİLİR?

Aşılama tedavisi kendiliğinden yumurtlaması olmayan polikistik over sendromu gibi durumlarda, açıklanamayan infertilite varlığında, vajinismus ya da ereksiyon problemine bağlı cinsel işlev bozukluğu olan eşlerde, hafif şiddette endometriozis, hafif düzeyde sperm sayı ve hareket düşüklüğü varlığında yapılabilir. Aşılama tedavisini kadın yaşı 35 yaş sonrasında, gebe kalamama süresi uzun olan eşlerde daha düşük başarı şansı olacağı için önermiyorum.

AŞILAMA TEDAVİSİNİN TÜP BEBEK TEDAVİSİNDEN FARKI NEDİR?

Aşılama tedavisinde kullanılan yumurta geliştirici ilaçlarla 1 ya da 2 yumurta gelişimi sağlanır ve istenen boyuta ulaşınca yapılan çatlatıcı iğne ardından, yumurtlama zamanına uyan saatte sperm yıkanıp, hareketli olanlar seçilerek rahim içine nakledilir.

Aşılamada gebelik için yumurtlama sonrası atılan yumurtanın tüpe geçmesi, olgun kalitede olması, rahim içine enjekte edilen spermlerin tüpe kadar ulaşması, yumurtayı dölleyebilir kalitede olması, döllenen yumurtanın bölünerek embriyo haline gelebilmesi ve ardından birkaç gün sonrasında rahim içine gelerek tutunması gerekir. Bu basamaklarda sorun olup olmadığını tespit edeceğimiz bir yol bulunmamaktadır. Bu nedenle açıklanamayan infertilitesi olan yani kadın ya da erkeğe ait bir sorun olmadığı halde gebeliği elde edememiş eşlerde, 30 yaş altında aşılama ile gebelik şansı %17 civarında olabilmektedir.

Yumurtlama sorunu olan yani poliksitik over sendromu olanlarda ise aşılama ile gebelik şansı yine 30 yaş altında %23-25 olmaktadır. Tüp bebek tedavisinde ise günlük kullanılan iğne şeklinde ilaçlarla kontrollü bir şekilde daha fazla yumurta kesesi büyütülür. İstenen boyuta ulaştıklarında çatlatıcı iğne yapılır ve yumurtlama gerçekleşmeden hafif anestezi altında vajenden ilerletilen iğne yardımı ile yumurtalar toplanır. Yumurtaların etrafındaki hücreler eritilir ve mikroskop altında değerlendirilerek olgun olanların her biri, seçilmiş olan iyi kalitedeki bir spermle mikroenjeksiyon yöntemi ile birleştirilir.

Ertesi yapılan değerlendirme ile döllenmiş olan yumurtalar tespit edilir ve takibe alınır. Döllenen yumurtalar bölünüp embriyo haline gelirler ve oluşan embriyoların kaliteleri günlük takiplerle değerlendirilir. Embriyo sayı ve kalitesi müsaade eden eşlerde embriyolar blastokist aşamasına kadar takip edilir ve uygun kaliteye ulaşanlar transfer ve dondurma için seçilir.

Tüp bebek tedavisinde, aşılamada takip ve kontrol edemediğimiz pek çok basamak kontrolümüz altında olduğu için, en sağlıklı gelişim gösteren ve kaliteli olan embriyoyu seçip naklediyoruz. Bu nedenle 30 yaş altında, blastokist aşamasında embriyo transferi ile gebelik şansı %58-60’lara ulaşmaktadır. Yani tüp bebek tedavisi ile başarı şansı aşılama tedavisine göre 3-4 kat fazla olmaktadır.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ SONRASINDA DOĞAN BEBEKLE, KENDİLİĞİNDEN ELDE EDİLMİŞ GEBELİKTEN DOĞAN BEBEK ARASINDA FARK VAR MIDIR?

Tüp bebek gebelikleri en az kendiliğinden elde edilmiş gebelikler kadar emniyetlidir. Gebelikte bebek açısından büyük ve küçük anormallik riski benzerdir. Ancak tüp bebek tedavisinde 2 embriyo nakledilen hastalarda ikiz gebelik riski yükselmektedir. İkiz gebeliğe bağlı olarak ta düşük riski yükselmekte, anne adayında gebelik şekeri ve tansiyon yüksekliği görülme riski artmakta ve erken doğum riski olabilmektedir.

Bu nedenle tüp bebek tedavilerinde amaç tekiz gebeliğe ulaşmak olmalıdır. Bu kapsamda üremeye yardımcı tedavi uygulamaları ve üremeye yardımcı tedavi merkezleri hakkında yönetmelik uyarınca transfer edilecek embriyo sayısına sınırlama getirilmiştir. Kadın yaşı 35 yaş altında olan eşlerde ilk 2 uygulamada tek embriyo, 35 yaş üstünde ya da 2 uygulamadan sonra yapılan uygulamalarda 2 embriyo nakledilme koşulu getirilmiştir. Deneyimlerimiz de gösteriyor ki, genç yaş grubunda, tek kaliteli blastokist aşamasında embriyo transferi ile gebelik şansı %55-60’lar civarında olmaktadır.

AŞILAMA MI YOKSA TÜP BEBEK Mİ SEÇİLMELİ?

Gebe kalmakta sorun yaşayan eşlerde tedavi seçimi kişiye özel yapılmalıdır. Kadının yaşına, yumurta rezervine, gebe kalamama süresine, gebe kalamama nedenine ve erkeğin sperm değerlerine göre planlanmalıdır. Aşılama tedavisi 30 yaş altında olan, kendiliğinden yumurtlamakta sorun yaşayan, en azından 1 tüpü açık ve sperm değerleri normal olanlarda deneme ayı başına %23-25 gebelik şansı verirken, 35-38 yaş üstünde, yıllardır gebelik olmamış açıklanamayan infertil olan bir ailelerde %10’nun altında gebelik şansı sunmaktadır.

Ancak bu yaş grubunda 2 tane iyi kaliteli blastokist aşamasında embriyo transferi ile gebelik ihtimali %50-55 civarına ulaşmaktadır. Bu nedenle ben günlük pratiğimde gebe kalma şansı düşük olduğu için 35 yaş üstünde aşılama tedavisini önermiyorum. Çünkü bu grup hastada tüp bebek ile gebelik şansı aşılama tedavisine göre en az 3-4 kat daha yüksek olmaktadır.

BLASTOKİST TRANSFERİ NEDİR?

Yumurta toplama işleminden sonra, olgun olan her bir yumurta içine bir sperm hücresi enjekte edilir. Mikroenjeksiyon ismini verdiğimiz bu yöntem sayesinde yumurtaların döllenmesi sağlanır. Yumurta toplamanın ertesi günü 1. gün olarak kabul edilir ve ardından oluşan embriyolar ilerleyen günlerde gelişimleri ve kaliteleri açısından değerlendirilir. 5. ve 6. güne ulaşan embriyolar blastokist olarak değerlendirilir.

Hatta uygun olgularda embriyolar 7. güne kadar da takip edilebilirler. Blastokist aşamasında embriyo artık 250-300 civarı hücreye ulaşmıştır ve bebeği oluşturacak kısım yani inner cell mass ile bebeğin eşini oluşturacak kısım yani trofoektoderm tabakası ayrımlaşmıştır. Blastokist aşamasına ulaşmış olan embriyonun transfer edilmesine blastokist transferi denilmektedir.

Üçüncü gün iyi kaliteli olan embriyoların ancak %45-48’i iyi kaliteli blastokiste dönüşebilmekte, embriyoların bir kısmı bu gelişimi devam ettirememekte ve duraksamaktadır. İyi kaliteli blast aşamasındaki embriyoların rahim içine tutunma ihtimali yüksek olmaktadır.

EMBRİYO TRANSFERİ NEDİR?

Tüp bebek yöntemi ile elde edilen embriyoların rahim içine nakledilmesine embriyo transferi denilmektedir. Bu amaçla öncelikle vajene yerleştirilen spekulum ile rahim ağzı görüntülenir. Ardından birkaç kez serum ile ıslatılmış spanç yardımı ile nazikçe rahim ağzı silinir.

Özel yıkama sıvısı ile rahim ağzı yıkanabilir. Amaç transfer sırasında geçilirken içinde embriyo bulunan kataterin ucunun kirlenmesinin önlenmesidir. Ardından öncelikle deneme kateteri ile rahim ağzından rahim içine geçiş kontrol edilir. Ardından embriyoloğun hazırladığı embriyo yüklü kateter ile rahim içine girilerek embriyo rahim içinde hedeflenen alana transfer edilir. Rahim pozisyonunun düzelmesi için transfer işlemi sırasında hastamızın idrara sıkışık olması faydalı olmaktadır. İşlem 2-3 dakikalık bir süreç olup, transfer sırasında karından yapılan ultrason ile rahim içine ilerletilen kateterin görülerek, istenen uygun yere nakil yapılması başarı şansını arttırmaktadır.

Çünkü transfer işlemi tüm emeklerin sonuçlandığı en önemli basamaktır ve transfer ne kadar nazikçe yapılırsa gebelik şansı o kadar yüksek olmaktadır. Yapılan bilimsel çalışmalar göstermektedir ki, transfer sırasında kateterde kan bulaşığı olması, zorlanarak transfer yapılması ya da kateter ucunun kirlenmesi, enfekte olması gebelik şansını düşürmektedir (24, 25, 26).

Tüp bebek yolu ile elde edilen embriyolardan transfer dışında arta kalan kaliteli embriyolar gelecekte kullanılabilmek için dondurularak saklanabilir. Çözme sonrasında sağ kalım oranı daha fazla olduğu ve gebelik şansını arttırdığı için embriyo kalitesi uygun olan hastalarda blastokist aşamasında (5. ya da 6. gün) vitrifikasyon yöntemi ile embriyo dondurmayı tercih ediyoruz.

Embriyo dondurma kimlere yapılır?

1. Embriyo transferi sonrasında nakledilen embriyolar dışında kaliteli embriyosu olanlarda,
2. Polikistik over sendromu varlığında yani çokça yumurtası bulunan hastalarda aşırı uyarım sendromu (OHSS) riskinden kaçınmak için,
3. Yumurtalık uyarımı sırasında rahim içi ya da tüplerle ilgili bir sorun saptanan (kanama, miyoma uteri, endometrial polip, hidrosalpenks vb) ve taze transfer yapmama kararı alınanlarda,
4. Çatlatıcı iğne günü kanda progesteron düzeyi yüksek olanlarda,
5. Preimplantasyon genetik tanı (PGT-M) ya da tarama (PGT-A & SR) kapsamında embriyolarından biyopsi alınanlarda,
6. Fertilite koruyucu yaklaşım kapsamında embriyo dondurma planlanan eşlerde ve
7. Aynı ay ikili uyarım yani Dual Stimülasyon planlanan eşlerde uygulanabilir.

Dondurulmuş embriyo transferi ile başarı şansı ne kadar olmaktadır?

Dondurulmuş embriyo için zaman durur. Yıllarca donmuş olarak saklanabilir. Tekrar bebek isteği olduğunda rahim içinin hazırlanması sonrasında çözülüp nakledilebilirler. Blastokist aşamasında dondurulmuş embriyoların çözülmesi ile sağ kalım oranları %99’lar civarında olmakta ve en az taze uygulamaya yakın gebelik oranları elde edilebilmektedir. Özellikle 30 yaş altında, tek embriyo nakli ile gebelik oranları %60’lar civarına çıkmaktadır.

Dondurulmuş embriyo transferi yapılması için rahim içinin hazırlığı amacıyla kullanılan farklı hazırlık protokolleri bulunmaktadır. Bunlar arasında seçim yaparken kadın yaşına, adet döngülerinin düzenine, kadında herhangi bir sağlık sorunu olup olmamasına göre seçim yapmaktayız. Seçilen hazırlık protokolüne göre gerekli zamanlarda takip yapmakta ve uygun destek ilaçlarına başlamaktayız.

Günümüzde halen en iyi hazırlık protokolü arayışı devam etmektedir. Özellikle son yıllarda yumurtalık uyarımı ile hazırlık protokolleri daha revaçta uygulamalardır. Bu konu özel ilgi alanıma giren konulardan biri olup, donma çözme uygulamalarında hazırlık protokolleri, destek ilaçları ve tedavi uygulamaları hakkında yurtdışı saygın dergilerde yayınlanmış çalışmalarımız bulunmaktadır (9, 10, 11, 12, 13, 14, 15).

Dondurulmuş embriyo transferi sonrasında elde edilen gebelikler güvenli midir?

Dondurulmuş embriyoların çözülmesi sonrasında elde edilen gebeliklerde, bebekte büyük ve küçük anomali riski kendiliğinden ya da tüp bebekte taze uygulama ile elde edilen gebeliklerden doğan bebeklerle aynı orandadır. Ancak dondurulmuş embriyonun nakli sonrasında doğan bebeklerde doğum ağırlığı biraz daha yüksek olabilmektedir.

Dondurulmuş embriyolar ne kadar süre ile saklanabilir?

Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik uyarınca embriyolar, her yıl eşlerin embriyoların dondurulmuş halde saklanmalarına müsaade etmeleri halinde 5 yıl süre ile saklanabilmektedirler. 5 yıl sonunda da istemeleri halinde Sağlık Bakanlığı’ndan alınacak onay sonrasında ilave 5 yıl daha saklanabilmektedir.

MİKROENJEKSİYON (ICSI) NEDİR?

Mikroenjeksiyon, tüp bebek tedavisinde döllenmeyi sağlayan yöntemlerden biridir. Başlangıçta özellikle sperm sayısı çok kısıtlı olan hastalarda kullanıma başlanmış olsa da günümüzde gebe kalamama nedeninden bağımsız olarak her hastada kullanılmaktayız. Çünkü döllenme oranı invitro fertilizasyon (IVF) yöntemine göre daha yüksek olmaktadır.

Mikroenjeksiyon (ICSI) yönteminde her bir sperm olgun bir yumurtanın içine enjekte edilir. Yardımla üreme tekniklerinde en etkin şekilde döllenmeyi sağlayan yöntemdir. Öncelikle ejekülat sıvısından ya da cerrahi yolla sperm elde edildi ise alınan doku örneğinden sperm toplanır. Ardından yumurta etrafındaki hücreler ayrıştırılır ve mikromanipülatör cihazı yardımı ile, mikroskop altında her bir yumurta içine nazikçe 1 sperm enjekte edilir.

TESTİS BİYOPSİSİ NEDİR?

Erkeğin boşalma sıvısında sperm hücresi görülmemesine azospermi denilmektedir. Bu durumda sperm elde edebilmek için cerrahi yöntemlere gerek duyulmaktadır. Çünkü testis dokusu içinde çok az sayıda sperm üretimi olduğunda dışarıya atılacak miktara ulaşamayabilmektedir.

Bu durumda testis dokusuna yapılan kesiden alınan parçalar mikroskop altında incelendiğinde sperm hücresi bulunabilmektedir. Bu yönteme micro-TESE denilmektedir. Mikroskop altında testis dokusu değerlendirilerek dolgun olan tübüller tespit edilir ve buralardan çok ufak boyutlarda biyopsiler alınarak incelenmek üzere laboratuvara iletilir.

Azospermi varlığında, ilk kez yapılan TESE uygulamasında sperm bulunma ihtimali %50-55 civarında olmaktadır. Yaklaşık 30-45 dakika süren TESE işlemi lokal anestezi ile de yapılabilse de biz hastalarımızın konforunu arttırmak için işlemi hafif bir anestezi altında planlamayı tercih ediyoruz.

ANTİMÜLLERİEN HORMON (AMH) TESTİ NEDİR?

Antimüllerien hormon (AMH), yumurtalıklarda yer alan 2-9 mm boyutundaki antral follikül dediğimiz yumurta keselerinden salgılanan bir hormondur ve yumurtalık içerisinde mevcut yumurta sayısının bir göstergesidir. Adetin 3. günü bakılan FSH testine kıyasla, adet döngüsünün herhangi bir gününde yapılabilir ve adet döngüsü içinde ya da sikluslar arasında düzeyde değişiklik çok minimal düzeydedir.

Yaş ilerledikçe, yumurtalık içinde yumurta sayısının azalmasına bağlı olarak AMH düzeyi de düşer. 2-4 ng/ml olması rezervin iyi olduğunu gösterirken, 1.5 ng/ml altındaki değerler rezerv azlığını düşündürür. Polikistik over varlığında da genellikle düzey 4 ng/ml’nin üstündedir.

TÜP BEBEK VE bHCG

Tüp bebek tedavisi sonrasında blastokist aşamasında embriyo transferinden 9, 3. Gün embriyo transferinden 11 gün sonra kanda gebelik testi yapılarak gebelik varlığı anlaşılabilir. Kanda gebelik testinde bakılan hormonun adı bhCG dir. İlk test gününde değerin 5 mIU/ml olması pozitif kabul edilse de 30’un üstündeki değerler daha güven vericidir.

SPERM ALINMASI NASIL YAPILIR?

Tüp bebek tedavisinde yumurtanın döllenmesi için kullanılacak sperm yumurta toplama günü baba adayının mastürbasyon yolu ile ürettiği örnekten özel hazırlık sonrasında seçilerek kullanılır. Baba adayının yumurta toplama günü 1-2 günlük cinsel perhizli olması sperm kalitesi ve hareketlilik açısından en iyi sonucu verecektir. Eğer baba adayında menide yeterli sperm yoksa ya da azospermi söz konusu ise sperm elde edilmesi için cerrahi yöntemlere başvurmak gerekebilir. Bu amaçla mikroskop altında testislerden biyopsi alma işlemi TESE ya da PESA yapılabilir.

SPERMİN DONDURULARAK SAKLANMASI

Ülkemizde Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik’ uyarınca erkekte belli koşullar varlığında sperm hücresi dondurularak saklanabilir. Sperm dondurmaya müsaade edilen durumlar;

• Cerrahi yöntemlerle sperm elde edilmesi halinde,
• Kemoterapi ve radyoterapi gibi gonad hücrelerine zarar veren tedaviler öncesinde,
• Üreme fonksiyonlarının kaybedilmesine yol açacak olan ameliyatlar (testislerin alınması ve benzeri) öncesinde,
• Çok az sayıda sperm olması (kriptozoospermi) durumunda

Bu koşullar varlığında sperm dondurulması gelecekte bebek isteği olduğunda ihtiyaç halinde kullanılabilmesine olanak sağlayacaktır.

YUMURTA NASIL TOPLANIR?

Tüp bebek tedavisinde yumurta toplama işlemi, vajene yerleştirilen prob üzerinden ilerletilen iğne yardımı ile yumurtalık içine girilerek gerçekleştirilir. Yumurtalık içinde büyümüş olan yumurta keselerinin içindeki sıvı iğne yardımı ile boşaltılarak bir tüpe aktarılır ve laboratuvara incelenmesi için gönderilir.

Alınan sıvı içerisinde yumurta olup olmadığı embriyolog tarafından mikroskop altında yapılan değerlendirme ile anlaşılır. İşlem yaklaşık 10-15 dakika sürer ve hafif anestezi altında yapılmaktadır. Böylece işlem süresince hastamızın ağrı hissi olmamaktadır.

Yumurta toplama işlemi sonrasında hastamız 30-45 dakika dinlendikten sonra kliniğimizden ayrılabilmektedir. Yumurta toplama işlemi anestezi altında yapıldığı için işlem günü araba kullanılmaması, bıçak, makas gibi delici kesici alet kullanılmaması ve duş alınmaması emniyetli olacaktır.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ KAÇ GÜN SÜRER?

Tüp bebek tedavisinde, eşlerin bireysel durumuna göre farklı uygulamalar söz konusu olabilir. Eğer yumurtalık uyarımı yapılacak olan ay embriyo transferi yapılması da planlanıyorsa tüp bebek tedavisi adetten itibaren yaklaşık 2.5 haftada tamamlanabilir.

Ancak o ay elde edilecek embriyolar aşırı uyarım sendromu (OHSS) riski, embriyo biriktirme, gebetik tanı-tarama (PGT) gibi amaçlarla dondurulacaksa adetten itibaren yaklaşık 12-13 günde yumurta toplama yapılır ve ardından laboratuvar süreçlerine devam edilebilir.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ SONRASINDA DÜŞÜK İHTİMALİ

Her gebelikte, özellikle bebeğin kalp atışları görülene kadar belli oranlarda, gebeliğin düşük ile kaybedilme riski vardır. Gebelikte düşük riski özellikle kadın yaşından, tiroid ya da şeker metabolizmasını etkileyen metabolik sorun varlığından, bebeğin sağlıksız olmasından, kadın ya da erkekte kromozomal anomali varlığından, rahime ait doğuştan var olan anomalilerden (rahim içi perde, tek boynuzlu rahim vb) ve rahim içine bası yapan polip ve miyom gibi oluşumlardan etkilenebilmektedir.

Kadın yaşı ilerledikçe oluşan gebelikte bebekte kromozomal anomali riski yükseleceği için düşük riski de artmaktadır. Yirmi yaşında gebeliğin düşükle kaybedilme riski %9 civarında iken, 30 yaşında %17, 35 yaşında %20, 40 yaşında %40, 45 yaşında ise %80 olmaktadır. Tüp bebek tedavisi sonrasında elde edilen gebeliklerde düşükle kaybedilme riski, aynı yaş döneminde kendiliğinden elde edilmiş bir gebelikten farklı değildir.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ ERKEN MENAPOZA SEBEP OLUR MU?

Her kadın, bir adet döngüsü içerisinde bir yumurta yumurtlarken, rezervi nispetinde bazı yumurtaları da kaybeder. Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçlar yardımı ile o ay zaten kaybedilecek olan yumurtalar büyütülür. İleriki aylarda kullanılacak olan yumurtaların büyütülmesi söz konusu değildir. Bu nedenle de tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçlar yumurtalık rezervinde hızlı tükenmeye sebep olmazlar ve erken menapoz riski oluşturmazlar.

TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE (IVF) YAŞ SINIRI

Kadında yaş ilerledikçe hem yumurta sayısı azalmakta hem de üretilen yumurtaların sağlıksız, sorunlu olma riskleri artmaktadır. Bu nedenle de bir kadının gebe kalma potansiyeli yaşından çok etkilenmektedir. Gebe kalma oranlarının en yüksek olduğu yaşlar 20’li yaşlar iken, 30’lu yaşlardan itibaren gebelik ihtimali yavaş yavaş azalmakta ancak en belirgin etkilenme 38 özellikle 40 yaşından sonra olmaktadır.

Üretilen yumurtalarda ister kendiliğinden ister tedavi sonrasında olsun, kromozomal anomali riski 38 yaş civarında %50-55 iken 45 yaşında %90’lara ulaşmaktadır. 46 yaş itibari ile de neredeyse %100 olmaktadır. Bu nedenle kişi düzenli adet olsa da , yumurta ve embriyo elde edilse de gebelik ve daha önemlisi doğum ihtimali yoka yakın olduğu için 46 yaş ve sonrasında tüp bebek yapılmasını önermiyorum (27).

TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE GENETİK TARAMA (PGT)

Preimplantasyon genetik tarama (PGT), tüp bebek yöntemi ile elde edilen embriyolardan hücre örneği alınarak kromozomlar ya da genetik hastalıklar açısından tarama yapılmasına olanak sağlayan bir yöntemdir. Böylece embriyo rahime nakledilmeden genetik yapısı hakkında bilgi sahibi olunabilir.

PGT Hangi Durumlarda Yapılabilir?

• İnsanların yapı taşı kromozomlardır ve her insanda 46 kromozom bulunur. Kadın yaşı ilerledikçe özellikle 40 yaşından sonra üretilen yumurtaların koromozomal olarak sorunlu, sağlıksız olma riski artmaktadır. Bu nedenle elde edilen embriyoda da başta Down Sendromu olmak üzere pek çok aykırılığın görülme riski artmaktadır. Bu nedenle ileri kadın yaşı varlığında tüp bebek planlanan eşlerde embriyonun taranması amacıyla PGT yapılabilir. Bu amaçla yapılan ve anöploidi dediğimiz anormal kromozomal yapı varlığının taranmasının amaçlandığı PGT’ye PGT-A denilmektedir.
• Erkek ya da kadında kromozomal sorun varlığında (kromozomlarda eksiklik, kopma, yerdeğiştirme vb) oluşan embriyolarda kromozom sayısında eksiklik ya da fazlalık olabilir. Bu durumda da PGT yapılarak embriyo transfer edilmeden kromozomal durumu anlaşılabilir. Bu amçla yapılan PGT işlemine PGT-SR denilmektedir.
• Ailede genetik hastalık öyküsü varlığında, ailenin daha önce doğan çocuklarında genetik hastalık bulunması durumunda ya da eşlere yapılan taramada genetik hastalık taşıyıcılığı saptanması durumunda da elde edilen embriyoda hastalık taraması yapılabilir ve sağlıklı olan tespit edilerek hasta bebek doğumunun önüne geçilebilir. Bu amaçla PGT yapılmasına da PGT-M denilmektedir.

Biyopsi Yapılmadan Embriyonun Sağlıklı Olup Olmadığı Anlaşılamaz mı?

Şunu çok net bilmekteyiz ki, laboratuvarda, çok kaliteli olarak değerlendirilen embriyolar dahi, kromozomal olarak sorunlu olarak saptanabilmektedir. Yani, embriyonun şekilsel olarak çok düzgün olması, kromozomal yönden sağlıklı olduğunun bir göstergesi değildir. Bu nedenle tüp bebek uygulama yaşı yükseldikçe, iyi kaliteli embriyo nakline rağmen gebe kalma şansı azalmakta ve oluşan gebeliğin düşük ile kaybedilme ya da anomalili bebek ile sonuçlanma riski artmaktadır.

PGT-M Yapılabilen Genetik Hastalıklar Hangileridir?

• Talasemi,
• Metabolik hastalıklar,
• Duchenne müsküler distrofi ve diğer bazı kas hastalıkları,
• Kistik fibrozis,
• Spinal müsküler atrofi (SMA)
• Orak hücreli anemi,
• Tay sachs hastalığı
• Hemofili ve
• Kemik iliği nakli için HLA uyumlu embriyo seçimi gerekliliğidir.

Genetik hastalık tanısı amacıyla PGT-M yapılacak olan hastalarda, ilk basamak olarak, ailede bilinen, genetik hastalığa neden olan gendeki değişikliğin bölgesi saptanır ve ardından tüp bebek uygulaması yapılarak, yukarıda PGT-A uygulamasında bahsettiğimiz basamaklardan geçilerek elde edilen embriyolardan biyopsi alınma süreci başlar. PGT-M ile tanı konabilen tek gen hastalıklarının sayısında her geçen gün artış olmaktadır.

HORMON İLAÇLARININ YAN ETKİLERİ

Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçların belirgin bir yan etkileri yoktur. İlaçlara karşı allerji gelişme riski ise çok çok düşüktür. Yumurtalık uyarımı sırasında kullanılan ilaçlarla yumurtaların büyümesi sağlanır. Yumurta keseleri büyüdükçe de yumurtalık kapsülünde gerilme, hafif düzeyde kasık ve bel ağrısı olabilir.

Yumurta rezervi fazla olan, fazlaca yumurta gelişen hastalarda aşırı uyarım sendromu (OHSS) yani vücutta sıvı toplanması ve nefes darlığı riski oluşabileceği hatta şiddetli OHSS olgularında böbrek ve karaciğer fonksiyonlarında etkilenme olabileceği için bu sorunla karşılaşmamak için belli sayının üzerinde yumurta varlığında taze transfer yapmayıp, kısa etkili çatlatıcı iğne kullanımı ile bu riskten uzaklaşmaktayız.

TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE BAŞARI ORANI

Tüp bebek tedavisinde başarı oranı birkaç faktöre bağlıdır. Bunlar;

• Kadın yaşı,
• Yumurtalık rezervi
• Transfer edilen embriyo günü ve kalitesi
• Gebeliğe engel yaratabilecek rahim ya da tüplere ait ilave bir sorun olup olmaması
• Sperm kaynağı (ejekülat ya da cerrahi yolla elde edilen sperm)
• Doktor tecrübesi
• Laboratuvar koşullarıdır.

Tüp bebek tedavisinde başarı oranlarını belirleyen en önemli faktörler kadın yaşı ve yumurtalık rezervidir. Çünkü biliyoruz ki kadında yaş ilerledikçe üretilen yumurtaların bölünme aşamasında hatalı kromozomal içeriğe sahip olma riskleri artmaktadır. Bu nedenle de doğal süreçte de tüp bebek tedavisinde de gebelik oranları kadın yaşı ilerledikçe azalmaktadır. İlaveten yumurta sayısında da yaş ilerledikçe azalma olmakta ve bu da gebe kalma şansını rezerv azlığı düzeyinde etkilemektedir.

30 yaş altında, iyi kaliteli blastokist aşamasında embriyo transferi ile gebelik şansı %58-60’lara kadar yükselmektedir. 35-38 yaş aralığında 2 kaliteli blastokist aşamasında embriyo transferi ile gebelik ihtimali %50-55’ler civarında olabilmektedir. 40 yaş sonrasında her ilave yaş gebelik şansını belirgin düşürmekte ve 40-42 yaş aralığında 2 kaliteli blastokist aşamasında embriyo nakli ile gebelik oranı %25-35 civarında olabilirken 45 yaş sonrasında neredeyse yoka yakın düzeylere düşmektedir.

Ancak 40 yaş üstünde preimplantasyon genetik tarama (PGT-A) yöntemi ile embriyonun kromozomal durumu taranarak sağlıklı embriyo elde edildiği takdirde tek sağlıklı embriyo transferi ile 40 yaş üstünde dahi gebelik oranları %70-74’e yükselmektedir.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ SIRASINDA VE EMBRİYO TRANSFERİ SONRASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

Tüp bebek tedavisi sırasında günlük hayata devam edilebilir. Günlük aktivitenin, çalışılmasının tedavi sürecine olumsuz etkisi olmamaktadır. Ancak özellikle embriyo transferi sonrasında ilk birkaç gün önemlidir ve bu dönemde olabildiğince evde olunması ve dinlenilmesini tavsiye ederiz.

Sürekli yatak istirahati gerekli değildir. Oturmanın, ev içinde dolaşmanın, hafif hareketlerin bir sakıncası bulunmamaktadır. Tedavi süresince ve transfer sonrası dönemde size önerdiğimiz ilaçların eksiksiz bir şekilde kullanılması önemlidir. Özellikle transfer sonrası verilen ilaçlar embriyonun rahim içine tutunmasını arttırıcı destek ilaçlarıdır. Size önerdiğimiz ilaçlar dışında bir ilaç kullanma gereğiniz olursa emniyetli olup olmadığını mutlaka bize danışmalısınız.

TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE CİNSEL HAYAT

Tüp bebek tedavisi sırasında gelişen folliküller 13-14 mm’ye ulaştıktan sonra cinsel ilişki olması hem gelişen folliküllerde erken çatlama problemi yaratabileceği hem de ağrılı olabileceği için önermemekteyiz. Yumurta toplama işleminden sonra da 4-5 gün cinsel ilişki olmaması enfeksiyon gelişme riski açısından önemlidir. Ancak transfer sonrasında cinsel ilişki ile ilgili özel bir kısıtlamamız bulunmamaktadır. Gebelik oluştuğunda da eğer kanama ve düşük tehlikesi yoksa cinsel ilişkide bir kısıtlama bulunmamaktadır.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ İLE GEBE KALANLAR NORMAL DOĞUM YAPABİLİR Mİ?

Gebeliğin tüp bebek yöntemi ile elde edilmiş olması gebelik takibi ya da doğum şekli açısından kendiliğinden gebelikten farklı bir yaklaşım gerektirmez. Eğer gebelik takibi sırasında anne adayına ya da bebeğe ait bir sorun görülmezse, muayene bulgusu uygunsa vajinal doğum yapılabilir. Tüp bebek yolu ile gebe kalınmış olması sezaryen ile doğum yapma gereği değildir.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ PAHALI BİR TEDAVİ MİDİR?

Tüp bebek tedavisi ileri teknoloji gerektiren bir tedavi yöntemidir. Tedavi sırasında kullanılan malzeme kalitesi, laboratuvar koşulları, laboratuvar içi ve inkübatör içi ısı, nem, gaz değerleri, kullanılan alet edevat kalitesi başarı şansını en az eşlerin bireysel özellikleri ve hekim tecrübesi kadar etkilemektedir.

Kullanılan malzeme kalitesi arttıkça da tedavi maliyetleri yükselmektedir. Bu nedenle tüp bebek tedavisi için hekim ve merkez kararı verilirken sadece ücretlendirmeye dayalı karar verilmemelidir. Ancak rahatlıkla söyleyebilirim ki tüp bebek tedavisi ülkemizde çok başarılı yapılmakta ve özellikle Avrupa ve Amerika’da saygın merkezlere yakın başarı oranları ile yapılmakta ve o bölgelere göre çok daha ekonomik koşullarda yapılmaktadır. Bu nedenle de yurtdışından da pek çok hasta tedavi olmak için ülkemizi tercih etmektedir.

Ancak elbette tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de her hekimin, her kliniğin başarı oranları aynı değildir. Tecrübe ve teknik donanım nedeniyle başarı oranları fark etmektedir.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ ZOR MU?

Tüp bebek tedavisi ayaktan yapılan bir tedavi şeklidir. Tedavinin hiçbir döneminde hastanede yatış gerekmemektedir. Yumurta gelişimi sırasında gelişen yumurta keselerine bağlı olarak karında bir gerginlik ve hafif düzeyde kasık ağrısı dışında bir şikayet olmamaktadır.

Yumurta toplama sonrasında da ağrı kesici ile rahatlayacak düzeyde hafif kasık ağrısı dışında bir şikayet görülmemektedir. Tüp bebek tedavisi sırasında çalışmaya devam edilebilir. Embriyo transferi sonrası birkaç gün dışında istirahat gereği yoktur. Yani sonuç olarak tüp bebek tedavisi sırasında günlük hayata devam edilebilir. Tedaviye bağlı önemli bir yakınma ya da komplikasyon riski deneyimli ellerde yoka yakındır. Bu nedenle yapılan yumurta toplama işlemine bağlı enfeksiyon ya da kanama oluşması endişesi taşımayız.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ VE ÇOĞUL GEBELİK

Tüp bebek tedavisinde amacımız tekiz gebelik elde ederek doğumla sonuçlanmasını sağlamaktır. Çoğul gebeliği, riskleri yüksek bir gebelik şekli olduğu için hiçbir zaman tercih etmeyiz. Ülkemizde Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik uyarınca rahime nakledilecek embriyo sayısına bir sınırlama bulunmaktadır.

Kadın yaşı 35 yaş altında olan eşlerde, ilk 2 tüp bebek uygulamasında tek embriyo nakletmek zorunludur. Çünkü genç yaş döneminde 2 embriyo transferi ile ikiz gebelik riski belirgin yükselmekte, bu da düşük, erken doğum, anne adayında gebelik şekeri ve gebelik tansiyonu gelişme riskinde artış ile sonuçlanmaktadır. Bu nedenle ben günlük pratiğimde, hastamda daha önce 2 ya da daha fazla uygulama öyküsü olsa dahi 35 yaş altında hep tek embriyo transferi yönünde hastalarımı yüreklendirmekteyim. Çünkü iyi kaliteli blastokist aşamasında tek embriyo transferi ile etkin bir şekilde gebeliği elde edebilmekteyiz.

HER İSTEYEN TÜP BEBEK YAPTIRABİLİR Mİ?

Ülkemizde Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik gereğince, tüp bebek tedavisi yapılabilmesi için eşlerin resmi nikahlı olması zorunludur. Resmi nikahı olan eşlerde erkek ve kadına ait bulgular uygun ise tüp bebek tedavisi yapılabilir.

Tüp bebek tedavisi muayene bulgusu uygun olan kadınlarda, adet döngüleri de devam ediyorsa 45 yaşına kadar yapılabilir. 45 yaş sonrasında, adet görülmeye devam etse de elde edilecek yumurta ve embriyoların neredeyse tamamı sağlıksız olacağı için gebelik ve doğum şansı yoka yakın olmaktadır.

Bu nedenle bu yaştan sonra tedavi önermiyoruz. Kadında erken menapoz gelişti ise, erkekte menide sperm yok (azospermi) ve biyopsi yapılmasın rağmen (TESE) sperm elde edilemedi ise tüp bebek tedavisi önermemekteyiz.

TÜP BEBEK TEDAVİSİNİN YUMURTALIK REZERVİNE ETKİSİ

Bir kadın adet döngüsü sırasında tek yumurta yumurtlasa da belli sayıda yumurtayı da kaybetmektedir. Bu tüketim hızı kadından kadına farklı olmakta ve bazen tüketim hızlı ise, ya da genetik yatkınlık ya da geçirilmiş operasyonlar ve rahatsızlıklara bağlı olarak yumurtalık rezervinde erken tükenme olabilmektedir.

Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçlar, o adet döngüsünde kaybedilecek olan yumurtaları büyütürler. İleriki aylarda yumurtalık yüzeyine çıkacak olan yumurtalara etki etmezler. Bu nedenle tüp bebek tedavisinde kullanılacak ilaçlar yumurtalık rezervini azaltıcı etkide bulunmamakta ve kişide erken menapoza sebep olmamaktadır.

TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE KİLO FAZLALIĞI SORUN OLUR MU?

Tüp bebek tedavisinde kilo fazlalığı olması özellikle vücut kitle indeksinin 30 kg/m² üstünde olması durumunda kullanılan ilaçlara yumurtalıktan alınacak yanıt azalabilmekte ve yumurta sayısı beklenenden daha az olabilmektedir.

İlaveten yumurta toplama işlemi sırasında yumurtalıklara ulaşımda güçlük ve teknik olarak yumurta toplamada güçlüğe sebep olabilmektedir. Bazı araştırmalar elde edilen yumurta ve dolayısı ile embriyo kalitesinde de kilo fazlalığı olan hastalarda düşüklük olabildiğini göstermektedir. Gebe kalma şansı belirgin etkilenmese de özellikle elde edilen gebelikte düşük riski artmaktadır.

TÜP BEBEKTE CİNSİYET SEÇİMİ VAR MI?

Tüp bebekte tedavi sırasında elde edilen embriyoların dış görünüşlerine bakarak cinsiyetlerini anlamak mümkün olmamaktadır. Her iki cinsiyetteki embriyolar da aynı görülmektedir. Cinsiyetin anlaşılmasının tek yolu embriyodan hücre örneği alınması ve kromozomal değerlendirme yapılmasıdır.

Ancak ülkemizdeki Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik uyarınca cinsiyet belirleyici yöntemlerin yapılması yasak olduğu için cinsiyet belirleme amacıyla tüp bebek yapılmamaktadır.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ SIRASINDA SPOR

Tüp bebek tedavisi sırasında hafif tempoda spor yapılabilir. Kişinin kendi temposu ile yürüyüş yapılmasının sakıncası yoktur. Ancak çok yüksek tempolu ve uzun süreli spor yapılmasını tavsiye etmeyiz. Enfeksiyon riskine karşı da yüzülmemesi daha uygun olacaktır.

TÜP BEBEK İLK SEFERDE TUTAR MI?

Tüp bebek tedavisinde başarı şansını en çok etkileyen faktörler kadın yaşı ve yumurtalık rezervidir. Kadın yaşı 30 yaş altı olanlarda ilk uygulamada iyi kaliteli tek bir blastokist aşamasında embriyo nakli ile gebelik şansı %63-65’ler civarında olmaktadır.

TÜP BEBEK MASRAFLARINI DEVLET KARŞILIYOR MU?

Tüp bebek tedavisi için, belli koşulları sağlayan ailelerde (SGK’lı olma süresi, kadın yaşı, gebe kalamama süresi ve nedenine göre) tüp bebek için kısmi devlet yardımı olabilmektedir. Ancak bu durum herkes için geçerli değildir. Kadın yaşı 23 yaş altı ya da 40 yaş üstü olduğunda ise devlet desteği olmamaktadır.

ÖZELDE TÜP BEBEK FİYATlLARI NE KADAR?

Tüp bebek tedavi ücreti eşlerin bireysel özelliklerine, uygulanacak tedavi tipine, yapılacak işlemlere ve şehire göre değişmektedir. Bu nedenle tek bir fiyattan bahsetmek mümkün değildir. Ancak Ankara için bahsedecek olursak tüp bebek fiyat aralığının 45-60.000 TL aralığında olabileceğini söyleyebiliriz.

Hatırlatmalıyım ki, tüp bebek tedavisinde eşlerin bireysel özellikleri kadar hekimin tecrübesi ve laboratuvar koşulları da çok önemli olduğu için seçim yaparken sadece ücrete dayalı karar verilmemesi uygun olacaktır.

Tüp bebek tedavisi için evli olmak şart mıdır?

Tüp bebek ve aşılama tedavisi yapabilmemeiz için çiftlerin resmi nikahlı olmaları şarttır. Ankara tüp bebek tedavisi ile ilgili bilgi almak için iletişim sayfamızdan bize ulaşabilirsiniz.

Klivaj Evresinde (2. ve 3. gün) Embriyoda Kalite Nasıl Tanımlanır?

Embriyolar toplama gününden 2 ve 3 gün sonra mikroskop altında kaliteleri açısından değerlendirilirler. Bu değerlendirmede;

• Bölünme dinamiklerine,
• Hücreler arasındaki çap farkına,
• Embriyo hacmi içerisindeki ölü kısım oranlarına bakılır ve her biri için bir kalite belirlenir.

Bu değerlendirme sonrasında da embriyoya 7/2a, 8/2ab gibi bir tanımlama yapılır. 3. Güne ulaşmış olan embriyolarda ideal hücre sayısı 7 ila 8 hücredir. Bundan az ya da fazla sayıda hücreye sahip olunması durumunda rahime tutunma yani gebelik ihtimali düşecektir.

Kliniğimizde kural olarak, hak ettiği transfer edilecek embriyo sayısından 1 adet daha fazla kaliteli embriyosu olan hastalarımızda embriyoları blastokist evresine kadar takip etme kararı almaktayız. Sebebi ise, her embriyo klivaj evresinden blastokist evresine kadar gelişimini tamamlayamamaktadır.

Gelişimini sürdüren ve iyi kaliteli blastokiste dönüşmüş olan embriyo transferi ile daha yüksek gebelik oranları yakalayabilmekteyiz. Bu sebeple bizlere rahim içine tutunma ihtimali daha fazla olacak embriyoyu daha doğru kararla seçebilme olanağı sağlamaktadır. Tüm bu değerlendirmelerin yapılabilmesi için, embriyoların günde bir kez inkübatör dışına çıkartılmaları ve mikroskop altında kısa süre içerisinde incelenmeleri gerekmektedir.

Ancak özel bir inkübatör şekli olan time laps inkübatörlerde, embriyolar mikroenjeksiyon sonrasında bir kez inkübatöre kaldırıldıktan sonra hiç dışarıya çıkartılmadan, inkübatör içerisinde çekilen görüntüleri bilgisayar ekranında incelenerek değerlendirilebilmektedir.

Ancak embriyoların laboratuvar ortamında blastokist evresine kadar güvenle tutulabilmeleri için, laboratuvar koşullarının ve inkübatörlerin uygun ısı, nem ve gaz oranlarına sahip olması hayati öneme sahiptir. Çünkü biliyoruz ki, iyi laboratuvar koşulları varlığında embriyo eğer blastokist aşamasına ulaşamaz ise, rahim içinde de bu gelişimi tamamlayamayacaktır.

Embriyo transferi aşamaları;

1. Embriyo transferi yapılabilmesi için öncelikle vajene muayene aleti( spekulum) yerleştirilmekte ve rahim ağzı steril sıvı ile temizlenmektedir.
2. Ardından, öncelikle boş bir deneme kateteri ile rahim içine giriş yolu haritalanmaktadır.
3. Sonrasında embriyo yüklü transfer kateteri, rahim ağzından geçirilerek, embriyolar rahim içine nakledilmektedir.
4. İşlem sırasında karından ultrasonografi yapılarak rahim gözlenmekte ve embriyoların yerleştirileceği yer net olarak görülerek karar verilmektedir.

DESTEKLİ YUVALAMA (ASSISTED HATCHING) NEDİR?

Embriyonun etrafındaki zar yapıya zona pellucida denilmektedir. Embriyo 5. güne ulaştığında bu zardan sıyrılarak çıkar ve ardından rahime tutunabilir. Doğal olarak kendiliğinden gerçekleşen bu sürecin laboratuvar koşullarında embriyolog tarafından embriyo zona tabakasına yapılan delik açma ya da inceltici girişimlerle kolaylaştırılmasına assisted hatching denilmektedir.

Assisted hatching mekanik olarak, özel solüsyonlar kullanılarak yani kimyasal yolla ya da lazer kullanılarak yapılabilir. Özellikle tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı olan, ileri kadın yaşı varlığında tüp bebek tedavisi yapılan eşlerde faydalı olabileceği düşünülse de yapılan çalışmalarda belirgin bir faydası raporlanmamıştır.

İletişim Bilgileri

Yazar: Prof. Dr. Mehtap Polat
Telefon: +90 530 011 41 33
E-Posta: info@mehtappolat.com

REFERANSLAR:

• Stress, distress and outcome of assisted reproductive technology (ART): a meta-analysis. Matthiesen SM, Frederiksen Y, Ingerslev HJ, Zachariae R. Hum Reprod. 2011 Oct;26(10):2763-76. Epub 2011 Aug 1.
• The association between psychosocial interventions and fertility treatment outcome: A systematic review and meta-analysis. Katyal N, Poulsen CM, Knudsen UB, Frederiksen Y. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2021;259:125. Epub 2021 Feb 19.
• Smoking and female infertility: a systematic review and meta-analysis. Augood C, Duckitt K, Templeton AA. Hum Reprod. 1998;13(6):1532.
• Erden, E. Uyanik, M. Polat, I.Y. Ozbek, H. Yarali, S. Mumusoglu, ‘The effect of ≤6 cm sized noncavity-distorting intramural fibroids on in vitro fertilization outcomes: a systematic review and meta-analysis’ Fertil Steril. 2023 Jun;119(6):996-1007. doi: 10.1016/j.fertnstert.2023.02.018. Epub 2023 Feb 21.
• Polat, F.K.Boynukalın, İ.Yaralı, B.D.Erdoğan, G.Bozdağ, H.Yaralı, ‘Transient intrauterine fluid accumulation not due to hydrosalpinx or any identifiable pelvic pathology is not detrimental to IVF outcome’, Archives of Gynecology and Obstetrics,2014 Sep; 290(3):569-73. DOI: 10.1007/s00404-014-3245-1.
• Polat, F.K.Boynukalın, İ.Yaralı, İ.Esinler,H.Yaralı, ‘Endometriosis is not Associated with Inferior Pregnancy Rates in in vitro Fertilization: An Analysis of 616 Patient’, Gynecologic and Obstetric Investigation, 2014; 78(1):59-64. DOI: 10.1159/000360607.
• Yaralı, M.Polat, G.Bozdağ, M.Günel, İ.Alpas, İ.Esinler, U.Doğan, B.Tıraş, ‘TESE-ICSI in patients with non-mosaic Klinefelter syndrome: a comparative study’, Reproductive Biomedicine Online, 2009;18(6): 756-760. DOI: 10.1016/S1472-6483(10)60023-5.
• Polat, G.Bozdağ, H.Yaralı, ‘Best Protocol for Controlled Ovarian Hyperstimulation in Assisted Reproductive Technologies: Fact or Opinion?’, Seminars in Reproductive Medicine, 2014; 32(4), 262-271. DOI: 10.1055/s-0034-1375178.
• Yaralı, M.Polat, S.Mümüşoğlu, İ.Yaralı, G.Bozdağ ‘Preparation of endometrium for frozen embryo replacement cycles: a systematic review and meta-analysis.’ J Assist Reprod Genet. 2016 Oct;33(10):1287-1304. Epub 2016 Aug 22.
• Mumusoglu, M. Polat, IY. Ozbek, G. Bozdag, E.G. Papanikolaou, S.C. Esteves, P. Humaidan, H. Yarali, ‘Preparation of the Endometrium for Frozen Embryo Transfer: A Systematic Review’ Front Endocrinol (Lausanne). 2021 Jul 9;12:688237. doi: 10.3389/fendo.2021.688237. eCollection 2021.
• Polat, S. Mumusoglu, G. Bozdag, I.Y. Ozbek, P. Humaidan, H. Yaralı, ‘Addition of Intramuscular Progesterone to Vaginal Progesterone in Hormone Replacement Theraphy in Vitrified-Warmed Blastocyst Transfer Cycles’ Reproductive BioMedicine Online, 2020 Jun 40(6):812-818, https:// doi.org/10.1016/j.rbmo.2020.01.031 .
• Yarali, M. Polat, S. Mumusoglu, I.Y. Ozbek, M. Erden, G. Bozdag, P. Humaidan, ‘Subcutaneous luteal phase progesterone rescue rectifies ongoing pregnancy rates in hormone replacement therapy vitrified-warmed blastocyst transfer cycles’ Reprod Biomed Online. 2021 Jul;43(1):45-51. doi: 10.1016/j.rbmo.2021.04.011. Epub 2021 Apr 24.
• Erden, S. Mumusoglu, M. Polat, I.Y. Ozbek, S.C. Esteves, P. Humaidan, H. Yarali, ‘The LH surge and ovulation re-visited: a systematic review and meta-analysis and implications for true natural cycle frozen thawed embryo transfer’ Hum Reprod Update. 2022 Aug 25;28(5):717-732. doi: 10.1093/humupd/dmac012.
• Erden, M. Polat, S. Mumusoglu, IY Ozbek, G.O. Dere, L.K. Sokmensuer, S.C. Esteves, P. Humaidan, H. Yarali, ‘ Vitrified-warmed blastocyst transfer timing related to LH surge in true natural cycle and its impact on ongoing pregnancy rates’ Reprod Biomed Online. 2022 Sep;45(3):440-447. doi: 10.1016/j.rbmo.2022.04.018. Epub 2022 May 5.
• Yarali, S. Mumusoglu, M. Polat, M. Erden, I.Y. Ozbek, S.C. Esteves, P. Humaidan, ‘ Comparison of the efficacy of subcutaneous versus vaginal progesterone using a rescue protocol in vitrified blastocyst transfer cycles’ Reprod Biomed Online. 2023 May 16:103233. doi: 10.1016/j.rbmo.2023.05.005.
• C. Esteves, H. Yaralı, L.N. Vuong, J.F. Carvalho, I.Y. Özbek, M. Polat, H.L. Le, T.D. Pham, T.M. Ho, ‘Low prognosis by the POSEIDON criteria in women undergoing assisted reproductive technology: a multicenter and multinational prevelance study of over 13,000 patients’, Frontiers in Endocrinology, 2021; https://doi.org/10.3389/fendo.2021.630550.
• C. Esteves, H. Yarali, L.N Vuong, J.F. Carvalho, I.Y. Özbek, M. Polat, H.L. Le, T.D. Pham, T.M. Ho, P. Humaidan, C. Alviggi, ‘Cumulative delivery rate per aspiration IVF/ICSI cycle in POSEIDON patients: a real-world evidence study of 9073 patients’ Hum Reprod. 2021 Jul 19;36(8):2157-2169. doi: 10.1093/humrep/deab152.
• C. Esteves, H. Yarali, L.N. Vuong, J.F. Carvalho, I.Y. Ozbek, M. Polat, H.L. Le , T.D. Pham, T.M. Ho, ‘Antral follicle count and anti-Müllerian hormone to classify low-prognosis women under the POSEIDON criteria: a classification agreement study of over 9000 patients’ Hum Reprod. 2021 May 17;36(6):1530-1541. doi: 10.1093/humrep/deab056.
• Bozdag, M. Polat, I. Yarali, H. Yarali, ‘Live birth rates in various subgroups of poor ovarian responders fulfilling the Bologna criteria’, Reprod Biomed Online. 2017 Jun;34(6):639-644. DOI: 10.1016/j.rbmo.2017.03.009. Epub 2017 Mar 21.
• Seyhan, B.Ata, M.Polat, W.Y.Son, H.Yarali, M.H.Dahan, ‘Severe early ovarian hyperstimulation syndrome following GnRH agonist trigger with the addition of 1500 IU hCG’, Human Reproduction, 2013; 28(9): 2522-2528. DOI: 10.1093/humrep/det124.
• Ata, A.Seyhan, M.Polat, W.Y.Son, H.Yarali, M.Dahan, ‘Reply: GnRHa trigger and modified luteal support with one bolus of hCG should be used with caution in extreme responder patients’, Human Reproduction,2013; 28(9): 2594-2595. DOI: 10.1093/humrep/det287.
• Ata, A.Seyhan, M.Polat, W.Y.Son, H.Yarali, M.Dahan, ‘Risk factors for ovarian hyperstimulation syndrome: relevance of the number of follicles, serum estradiol levels and the number of oocytes collected’, Human Reproduction,2013; 28(9): 2595-2595. DOI: 10.1093/humrep/det289.
• Endometrial scratching prior to IVF; does it help and for whom? A systematic review and meta-analysis. van Hoogenhuijze NE, Kasius JC, Broekmans FJM, Bosteels J, Torrance HL . Hum Reprod Open. 2019;2019(1):hoy025. Epub 2019 Jan 29.
• Tıraş, M.Polat, Ü.Korucuoğlu, H.B.Zeyneloğlu, H.Yaralı, ‘Impact of embryo replacement depth on in vitro fertilization and embryo transfer outcomes’, Fertility and Sterility, 2010; 94(4): 1341-1344. DOI: 10.1016/j.fertnstert.2009.07.1666.
• Tıraş, Ü.Korucuoğlu, M.Polat, A.Saltık, H.B.Zeyneloğlu, H.Yaralı, ‘Effect of blood and mucus on the success rates of embryo transfers’, European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology, 2012; 165: 239-242. DOI: 10.1016/j.ejogrb.2012.07.032.
• Tıraş, Ü.Korucuoğlu, M.Polat, A.Saltık, H.B.Zeyneoğlu, H.Yaralı, ‘Effect of air bubble localization after transfer on embryo transfer outcomes’, European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology, 2012;164: 52-54. DOI: 10.1016/j.ejogrb.2012.05.025.
• Yaralı, G.Bozdağ, M.Polat, İ.Esinler, B.Tıraş, ‘Intracytoplasmic sperm injection outcome of women over 39: an analysis of 668 cycles’, Archives of Gynecology and Obstetrics, 2010; 281(2): 349-354. DOI: 10.1007/s00404-009-1116-y.
• Mümüşoğlu; İ.Yarali; G.Bozdağ; P.Özdemir; M.Polat; L.K.Sökmensüer; H.Yaralı. ‘Time-lapse morphokinetic assessment has low to moderate ability to predict euploidy when patient- and ovarian stimulation-related factors are taken into account with clustered data analysis’ Fertility and Sterility, 2017 Feb;107(2):413-421.e4. DOI: 10.1016/j.fertnstert.2016.11.005. Epub 2016 Dec 6.
• Mumusoglu, I.Y. Ozbek, L.K. Sokmensuer, M. Polat, G. Bozdag, E. Papanikolaou, H. Yarali, ‘Duration of blastulation may be associated with ongoing pregnancy rate in single euploid blastocyst transfer cycles’, Reprod Biomed Online, 2017 Dec;35(6):633-639. DOI: 10.1016/j.rbmo.2017.08.025. Epub 2017 Sep 14.
• Mumusoglu, I.Y. Ozbek, Z.Y. Coşkun, M. Polat, L.K. Sokmensuer, G. Bozdag, H. Yaralı, ‘PGT for aneuploidy does not affect three-cycle cumulative IVF discontinuation rate in women of advanced maternal age’, Reprod Biomed Online, 2019 March 12 pii: S1472-6483(19)30236-6. DOI: 10.1016/j.rbmo.2019.03.103.
• C. Esteves, H. Yarali,F.M. Ubaldi, J.F. Carvalho, F.C. Bento, A. Vaiarelli, D. Cimadomo, I.Y. Ozbek, M. Polat, G. Bozdag, L. Rienzi, C. Alviggi, ‘Validation of ART Calculator for Predicting the Number of Metaphase II Oocytes Required for Obtaining at Least One Euploid Blastocyst for Transfer in Couples Undergoing in vitro Fertilization /Intracytoplasmic Sperm Injection’, Frontiers in Endocrinology, 2020 Jan 24; 10:917. DOI: 10.3389/fendo.2019.00917.