Endometriozis Tedavisi

Endometriozis

Endometriozis, karın ağrısı ve gebe kalmakta sıkıntıya yol açabilen, yaygın görülen bir hastalıktır. Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, sıklıkla kabul edilen teori, adet kanının tüpler aracılığı ile karın boşluğuna dökülmesi ve burada hücrelerin yerleşerek çoğalması ile oluştuğudur. 

Endometriozis Neden Olur?

Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, sıklıkla kabul edilen teori, adet kanının tüpler aracılığı ile karın boşluğuna dökülmesi ve burada endometrial hücrelerin yerleşerek çoğalması ile oluştuğudur.

Endometrioziste, normalde rahim içinde büyüyen ve har ay adet ile dökülen hücreler ki biz bunlara endometrial hücreler demekteyiz, rahim dışındaki alanlarda yerleşirler. Sıklıkla yerleşim yerleri yumurtalıklar, tüpler, rahim, barsaklar ve karın zarı arasındaki alanlardır. Yumurtalık içinde yerleşerek kiste neden olduklarında endometrioma (çikolata kisti) olarak adlandırılırlar. Hemen daima iyi huyludurlar ve ultrasonografi ile kolaylıkla tanısı konulabilir. 

Endometriozis Nerelerde Görülür?

Endometriozis rahatsızlığının sıklıkla  yerleştiği yerler yumurtalıklar, tüpler, rahim, barsaklar ve karın zarı arasındaki alanlardır. Yumurtalık içinde yerleşerek kiste neden olduklarında endometrioma (çikolata kisti) olarak adlandırılırlar. Hemen daima iyi huyludurlar ve ultrasonografi ile kolaylıkla tanısı konulabilir.

Daha nadiren akciğerlerde, şiddetli hastalık varlığında barsaklarda ve idrar torbasında da tutulum olabilir.

Endometriozis Rahatsızlığı olan Kadınların Semptomları Nelerdir?

En belirgin şikayet karın ağrısı, karında ele gelen kitle ve gebe kalmakta sıkıntıdır.

Endometriozisi olan bazı hastalarda hiçbir semptom olmayabilir. Ancak en sık görülen semptom karın ağrısıdır. Ağrı özellikle adet sırasında olmakla birlikte, adet dışı dönemde, cinsel ilişki sırasında, ya da barsak ve idrar yolları tutulumu var ise, idrar yaparken ve ya dışkılama sırasında da olabilir. Endometriozis Evre I’den IV’e kadar 4 farklı sınıfta evrelendirilir. Evrelendirme ancak laparoskopi ile yapılabilir.  Hastalığın yaygınlığı (evresi) ile semptomların şiddeti arasında bir ilişki yoktur. Bazı hastalarda ileri evre endometriozis olmasına rağmen hiç ağrı şikayeti yok iken, bazen de hafif şiddette hastalıkta çok yoğun ağrı şikayeti olabilir. 

Endometriozis Gebe Kalmayı Neden Engelleyebilir?

Endometriozis rahatsızlığı, karın içi organlar olan rahim, tüp ve yumurtalıkların anatomik ilişkisini bozarak ya da  tüplerde tıkanıklık ve içi sıvı dolu tüp yani hidrosalpenx rahatsızlığına yol açarak gebe kalmakta güçlüğe neden olabilirler. Ancak endometriozisin oluşan gebeliğe olumsuz etkisi yoktur.  

Endometriozis Evre I’den IV’e kadar 4 farklı sınıfta evrelendirilir. Evrelendirme ancak laparoskopi ile yapılabilir.

Bağırsaklarda Endometriozis Belirtileri Nelerdir?

Bağırsaklar, çevre organlar ile aralarındaki yapışıklıklar nedeniyle etkilenebilirler ve bu durumda hastada kabızlık şikayeti olabilir. Ya da eğer endometriozis odakları barsak duvarına invaze olur ise dışkılama sırasında kanamaya da neden olabilmektedir.

Endometriozis Gebe Kalmayı Neden Engelleyebilir?

Endometriozis rahatsızlığı, karın içi organlar olan rahim, tüp ve yumurtalıkların anatomik ilişkisini bozabilir. Tüm kadın üreme organları ve barsaklar arasında şiddetli yapışıklığa yol açabilir ya da  tüplerde tıkanıklığa yol açarak,  içi sıvı dolu tüp yani hidrosalpenks rahatsızlığına neden olabilir. Tüm bu olumsuzluklar neticesinde rahim, tüp ve yumurtalık ilişkisi bozulabilir ve gebe kalmakta güçlüğe neden olabilir.

İlaveten sadece çikolata kisti varlığı bile, çevre sağlıklı yumurtalık dokusuna olumsuz etkide bulunarak yumurta sayısını yani yumurtalık rezervini azaltıcı etkide de bulunabilmektedir.

Ancak endometriozisin oluşan gebeliğe olumsuz etkisi yoktur. Düşük ya da anomalili bebek riskini arttırmaz. 

Endometriozis Tedavi Seçenekleri Nelerdir?

Gebelik isteği olmayan hastalarda, tıbbi tedavi düşünülebilir. Ancak tıbbı tedavi seçenekleri hastanın şikayetlerini geçirmek açısından faydalı olabilmektedir. Hastalığı tam olarak geçirici ve kist var ise, onu yok edici etkisi yoktur. Bu amaçla kullanılabilen tıbbı tedavi seçenekleri, non-steroid anti-inflamutuar grupta yer alan ağrı kesiciler, kombine doğum kontrol hapları, progesteron içeren preperatlar ve  GnRH agonist kullanımıdır.

Laparoskopi yapılarak, yumurtalık dokusu içindeki kistin çıkarılması ya da karın içindeki endometriozis odaklarının yakılması ve şiddetli hastalık varlığında karın içi yapılar arasındaki yapışıklıkların açılarak organ fonksiyonlarının (barsaklar, idrar yolları vb) düzeltilmesi de bir seçenek olabilir.  Ancak, kanser şüphesi olan, ağrı şikayeti çok ön planda olup  tıbbi tedaviye yanıt alınamayan, kist boyutu çok büyük olan ya da kist duvarından yırtılma ve kist içeriğinin karın boşluğuna sızması durumu olan  hastalar dışında cerrahi tedaviden olabildiğince uzak durmaktayız. Çünkü yumurtalık dokusuna en iyi ellerdeki müdahale bile, sağlıklı yumurtalık dokusundan kayıp ve yumurtalık rezervinde azalma riski taşımaktadır. İlaveten endometriozis tekrarlayabilen bir rahatsızlıktır ve cerrahi her zaman ağrıda azalmaya katkı sağlayamayabilmektedir.

Endometriozis Tedavisi  Nasıl Yapılmaktadır?

Tedavi kadının semptomlarına ve gebelik isteği olup olmamasına göre planlanmalıdır.

Gebelik isteği olmayan hastalarda;

Kadının şikayetlerine göre tıbbi tedavi düşünülebilir. Ancak tıbbı tedavi seçenekleri, hastanın şikayetlerini rahatlatmak açısından faydalı olabilmektedir. Hastalığı tam olarak geçirici ve kist var ise, onu yok edici etkisi yoktur. Bu amaçla kullanılabilen tıbbı tedavi seçenekleri, non-steroid anti-inflamutuar grupta yer alan ağrı kesiciler, kombine doğum kontrol hapları, progesteron içeren preperatlar ve  GnRH agonist içerikli ilaçlardır.

Tıbbi tedaviye yanıt vermeyen ve şiddetli ağrısı olan, günlük hayatını idame ettirmekte zorlanan hastalarda laparoskopi yapılması da bir seçenek olabilir. Laparoskopi yapılarak, yumurtalık dokusu içindeki kistin çıkarılması ya da karın içindeki endometriozis odaklarının yakılması ve şiddetli hastalık varlığında karın içi yapılar arasındaki yapışıklıkların açılarak organ fonksiyonlarının (barsaklar, idrar yolları vb) düzeltilmesi düşünülebilir.  

Ancak, kanser şüphesi olan, ağrı şikayeti çok ön planda olup  tıbbi tedaviye yanıt alınamayan, kist boyutu çok büyük olan ya da kist duvarından yırtılma ve kist içeriğinin karın boşluğuna sızması durumu olan  hastalar dışında cerrahi tedaviden olabildiğince uzak durmaktayız. Çünkü yumurtalık dokusuna en iyi ellerdeki müdahale bile, sağlıklı yumurtalık dokusundan kayıp ve yumurtalık rezervinde azalma riski taşımaktadır. İlaveten endometriozis tekrarlayabilen bir rahatsızlıktır ve cerrahi her zaman ağrıda azalmaya katkı sağlayamayabilmektedir.

Gebelik isteği olan hastalarda;

Her endometriozisi olan hasta mutlaka tedavi ile gebe kalabilir düşüncesi doğru değildir. Tüpleri açık olan, düzenli yumurtalayan ve eşe ait sperm problemi olmayan çiftlerde kendiliğinden gebelik de elde edilebilir. Bu nedenle gebe kalamama şikayeti ile başvuran bir çiftte, öncelikle eşlik eden gebe kalamamaya sebep olabilecek kadın ya da erkek tarafında ilave bir faktör olup olmadığının araştırılması önemlidir.

Yaşı genç olan, tüpler ile ilgili geçirgenliği etkileyecek bir sorunu olmayan, gebe kalamama süresi kısa ve erkeğe ait problem saptanmayan çiftlerde bir süre daha kendiliğinden gebeliğin beklenmesi bir seçenek olabileceği gibi, uygun koşulları olan hastalarda yumurtlatma aşılama da uygulanabilir. Aşılama tedavisi hakkında detaylı bilgiye Aşılama tedavisi makalemizden ulaşabilirsiniz.

Eğer kadın yaşı 38 yaş ve üstü ise, gebe kalamama süresi 2-3 yılı aşmış ise, erkeğe ait bir sorun saptanmış ise (sperm azlığı ya da yokluğu (azospermi), cinsel işlev bozukluğu vb) ve daha önceden geçirilmiş operasyon ile karın içinde şiddetli yapışıklık ve tüplerde tıkanıklık öyküsü var ise tüp bebek tedavisi yapılması düşünülebilir.

Tüp bebek  planı olan hastalarda, kanser şüphesi ya da başka bir tıbbi gereklilik olmadıkça cerrahiden uzak durmak isteriz. Endometrioma kistleri varlığında tüp bebek yapılmasının elde edilecek yumurta ya da embriyo kalitesine ya da gebelik oranlarına olumsuz etkisi olmadığı kabul edilmektedir. Biz de uluslararası bir dergide kabul edilmiş olan kendi verilerimizi sunduğumuz çalışmamızda da , gebelik oranlarının,  endometrioması olan ve olmayan aynı özelliklerdeki kadınlarda   benzer olduğunu raporladık.  Bu nedenle tüp bebek tedavisi kararı verdiğimiz çiftlerde, cerrahi tedavi yapmaksızın tüp bebek tedavisi uygulamayı tercih etmekteyiz.

Çocuk Sahibi Olamayan Çiftlerde Tedavi Seçenekleri Nelerdir?

Öncelikle eşlik eden gebe kalamamaya sebep olabilecek kadın ya da erkek tarafında ilave bir faktör olup olmadığının araştırılması önemlidir. Özellikle 38 yaş ve üstü kadın yaşı varlığında, gebe kalamama süresi 2-3 yılı aşmış ise, erkeğe ait bir sorun saptanmış ise (sperm azlığı ya da yokluğu (azospermi), cinsel işlev bozukluğu vb) ve daha önceden geçirilmiş operasyon ile karın içinde şiddetli yapışıklık ve tüplerde tıkanıklık öyküsü var ise tüp bebek tedavisi yapılması düşünülebilir.  

Tüp bebek  planı olan hastalarda, kanser şüphesi ya da başka bir tıbbi gereklilik olmadıkça cerrahiden uzak durmak isteriz. Endometrioma kistleri varlığında tüp bebek yapılmasının elde edilecek yumurta ya da embriyo kalitesine ya da gebelik oranlarına olumsuz etkisi olmadığı kabul edilmektedir. Biz de uluslararası bir dergide kabul edilmiş olan kendi verilerimizi sunduğumuz çalışmamızda da , gebelik oranlarının,  endometrioması olan ve olmayan aynı özelliklerdeki kadınlarda   benzer olduğunu raporladık.  Bu nedenle tüp bebek tedavisi kararı verdiğimiz çiftlerde, cerrahi tedavi yapmaksızın tüp bebek tedavisi uygulamayı tercih etmekteyiz. 

Yaşı genç olan, tüpler ile ilgili geçirgenliği etkileyecek bir sorunu olmayan, gebe kalamama süresi kısa ve erkeğe ait problem saptanmayan çiftlerde bir süre daha kendiliğinden gebeliğin beklenmesi bir seçenek olabileceği gibi, uygun koşulları olan hastalarda yumurtlatma aşılama da uygulanabilir. 

Endometriozis Hakkında Sık Sorulan Sorular

Endometriozis gebe kalmakta sıkıntıya yol açar mı?

Eğer karın içinde yapışıklığa, tüplerde tıkanıklığa ve rahim, tüp yumurtalık anatomik ilişkisinde bozukluğa neden olursa endometriozis rahatsızlığı kendiliğinde gebe kalmakta sorun yaratabilir. Aksi halde sadece karın içinde izole endometriozis odakları olması ya da yumurtalıkta endometrioma kisti olması mutlaka gebeliğe engel bir durum değildir.

Endometriozis olduğu nasıl anlaşılabilir?

Endometriozis rahatsızlığı olan hastalarda en sık görülen şikayet adet dönemindeki şiddetli kasık ağrısıdır. İlaveten hastaların bir kısmında adet dışı dönemde karın ağrısı ya da cinsel ilişki sırasında ağrı da olabilir. İlaveten gebe kalmakta sıkıntı da çoğu hastada tabloya eklenebilmektedir. Yapılan pelvik muayenede ultrasonografide endometrioma kisti görülmesi tanı koymak için yeterlidir. Ancak her endometriozisli hastada yumurtalıkta kist oluşumu görülmez. Bir kısmında sadece karın iç duvarını döşeyen periton adı verilen zarda tutulum olabilir. Bu durumda yani erken evre endometriozis varlığında ultrasonografi ile endometriozis odakları görülemediği için, tanı koymak için tek yol laparoskopik olarak odakların görülmesidir. Ancak günümüzde hemen daima, sadece tanı koymak amaçlı laparoskopi yapmamaktayız.

Hidrosalpenks varlığında tedavi nasıl olmalıdır?

Eğer tüplerin karın boşluğuna açılan ucu tıkandı ve tüp içinde sıvı birikimi oldu ise bu duruma hidrosalpenks demekteyiz. Hisrosalpenks varlığı gebe kalma şansını belirgin olarak azaltan, dış gebelik riskini arttıran ve düşük riskini arttıran bir durumdur. Bu nedenle gebeliğe teşebbüs öncesinde hidrosalpenks olan tüpün alınması ya da çok şiddetli yapışıklık varsa en azından rahimle bağlantısının kesilmesi tedavi sonrasında başarı şansını arttıracaktır.

Ankara Endometriozis Ameliyatı

Yukarıda da bahsettiğim gibi, çok gerekmedikçe endometriozis hastalığı varlığında ameliyattan uzak durmaktayız. Çünkü en iyi ellerde yapılan laparoskopik ameliyatlar sonrasında dahi, sağlıklı yumurtalık dokusundan kayıp, yumurta saysıında azalma, karın içinde yapışıklık olabilmektedir.

Ancak karın ağrısı şikayeti çok ön planda olan, tıbbi tedaviye yanıt alınamayan hastalarda, kist cidarında yırtılma olanlarda ya da hidrosalpenks varlığında kalapı teknikle yani laparoskopi ile cerrahi düşünülebilir.